راهی برای راضی کردن فرد غیبت شونده +فیلم

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،با توجه به این که غیبت حق الناس است، بنابراین در مرحله اول باید از غیبت شونده رضایت گرفت، آن گاه به درگاه الهی از این گناه توبه کرد. 

راه رضایت گرفتن 
اما اگر رضایت گرفتن از غیبت شونده به هر دلیلی ممکن نباشد و یا این که گفتن به او موجب مفسده‌ای مهم‌تر می‌شود و ... که در این صورت با توجه به روایات معصومان (ع) باید برای او استغفار کرد و این کفاره غیبت او است.
در این باره به دو روایت اشاره می‌کنیم:
۱. امام صادق (ع) می‌فرماید از پیامبر (ص) پرسیده شد: کفاره غیبت چیست؟ حضرت فرمود: هر وقت یادت آمد، برای او از خداوند طلب آمرزش کن.
۲. امام صادق (ع) در روایت دیگر می‌فرماید: اگر غیبت کردى و خبرش به غیبت شده رسید، پس راهى نمی‌ماند جز حلالیت خواستن از او، امّا اگر خبرش به او نرسیده، از خداوند برایش طلب آمرزش کن.
تعریف دقیق غیبت و استثنائات آن را ذکر کنید؟
شیخ انصاری (ره) در تعریف غیبت می‌گوید: از مجموع اخبار و کلمات فق‌ها در تعریف غیبت به دست می‌آید که غیبت عبارت است از: سخن گفتن پشت سر مردم، به کلامی که غیبت شونده از کلام بدش می‌آید. غیبت از گناهان کبیره است و در آیات و روایات شدیداً از آن نهی شده است.

حقیقت غیبت
بر اساس روایات رسیده از پیشوایان دین، حقیقت غیبت آن است که کسی درباره دیگری چیزی بگوید که اگر بشنود، خوش نمی‌دارد. خواه در باره نقص و عیب باشد که در خود او، یا در بدن او، و یا در دین یا دنیای او است، و یا در چیزی است که وابسته به او است.

غیبت در قرآن
در قرآن از غیبت کردن همانند خوردن گوشت برادر مؤمن در صورتی که مردار است یاد شده است؛ و در روایات از غیبت کننده بعنوان منفورترین مخلوقات، بدترین مردم، شریک شیطان و منافق یاد شده، و برای غیبت تعبیراتی از قبیل خورشت سگان اهل جهنم و عملی زشت‌تر از زنا بکار رفته است.

غیبت حرام
در این که چه کسانی غیبتشان حرام است؛ آیا همه مؤمنان و مسلمانانی که خدا و رستاخیر را باور دارند و به اسلام پای بندند، یا ...؟، بسیاری از علما و فقها، در پاسخ به این پرسش با استناد به آیات و روایاتی که درباره غیبت آمده است، می‌گویند: اساس و مناط در حرام بودن غیبت و بدگویی پشت سر دیگران، احترامی است که انسان‌ها از جانب دین، به دست آورده اند. از این رو کسانی که مؤمن نیستند، از آن جا که خود به خواست خویش وارد حریم ایمان نشده اند، احترامی ندارند. بنابراین، غیبت اینان روا دانسته شده است.

شرایط غیبت
لازم به ذکر است که در امر غیبت شرایطی معتبر دانسته شده است که با حصول مجموع آن‌ها عنوان غیبت تحقق پیدا می‌کند؛ مثلا:
۱. فردی که از او غیبت می‌شود در جمع حاضر نباشد.
۲. آن سخن عیب و نقص محسوب شود.
۳. این عیب از عیوب پنهان باشد.
۴. فرد از شنیدن آنچه در موردش گفته می‌شود کراهت داشته باشد. 

غیبت های جایز
نکته قابل ذکر در پاسخ به بخش دوم سؤالتان آن است که گرچه غیبت از گناهان بزرگ اخلاقی و اجتماعی بوده و مفاسد و بی سامانی‌های خطرناکی بر آن مترتب است، اما بر اساس احادیث ائمه (ع)، در موارد ویژه‌ای که پای مصلحت و خیر انسان‌ها در میان است و هدفی مشروع و عقلایی دارد که مفاسد آن را جبران می‌کند، یا این که مفسده‌ای ندارد، به لحاظ شرعی جایز شمره شده است.
از پیامبر اکرم (ص) آمده است: کسی که پرده حیا و شرم را از روی خود کنار زند غیبتش حرام نیست. از مفهوم این روایت می‌توان بهره برد که اگر فردی به زشتی‌ها افتخار می‌کند و هیچ حیایی قایل نمی‌شود، و با این عمل خویش نوعی فساد و بی بندوباری را در جامعه ترویج می‌کند، حرمت و شخصیت خود را از بین برده و این رفتار اوست که موجب تجویز بدگویی (غیبت) شده است.
در روایتی نیز از امام باقر علیه السلام آمده است: "سه گروه دارای حرمت و احترام نیستند (غیبت شان مباح) است: ۱. هوسباز بدعتگذار ۲. پیشوا و حاکم ستمگر ۳. فاسقی که گناهش را علنی کند
در هر صورت برخی از موارد غیبت‌های مجاز عبارت اند از:
۱. دادخواهی از ظالم ۲. نهی از منکر ۳. پرسش و استفتا ۴. غیبت دانشمند نمایان ۵. غیبت متجاهر به فسق.

غیبت موردی
البته طبق دیدگاه فقه شیعه درباره متجاهر به فسق باید گفت: غیبتشان جایز است در همان گناهی که به آن تجاهر می‌کنند، نه گناه‌های مستور و پوشیده؛ و گر نه همه مردم از آن جهت که معصوم نیستند گناهانی انجام می‌دهند و اگر قرار باشد غیبت کسی که گناهی مرتکب شد جایز باشد، در جامعه آبرویی برای کسی باقی نمی‌ماند.

هدف از غیبت
در بسیاری موارد از اعلام عیب فرد (غیبت) این عمل برای کسب یک اجماع کلی برای هدایت فرد به مسیر خیر و صلاح است؛ مانند شورای پزشکی که در مورد بیماری یا عیوب مخفی یک فرد گفتگو می‌کنند، تا بتوانند راهی جهت بهبود وضعیت جسمانی بیمار بیابند، در نتیجه مجوز برای غیبت در احکام شرعی داریم.

نکته مهم

لکن آنچه مهم است، این است که در این حالت حتماً شرایط امر به معروف و نهی از منکر لحاظ شده و طبق آن عمل شود. 
با این تفصیل، بیان عیب استادی که ضعیف درس می‌دهد اگر به منظور رسیدن به اجماع کلی برای انتخاب استاد اصلح و مجرب باشد، در صورتی که اولاً با رعایت احترام و نگهداشت حرمت استاد باشد و ثانیاً قصد مذمت، و تخریب او نباشد با رعایت شرایط یاد شده اشکال ندارد.

بیشتر بخوانید: آثار روانی تهمت به دیگران از منظر قرآن+ فیلم

چند پرسش و پاسخ از مراجع تقلید درباره حکم غیبت:
سۆال: غیبت چیست لطفاً حدّ و حدود آن را بیان کنید؟

جواب: اگر صفتی ناروا در شخصی باشد یا کاری انجام داده که دیگران از آن بی اطلاعند و دوست ندارد کسی آن را برای دیگران بازگو کند، بازگو کردن آن در غیاب او پیش دیگران غیبت است که برای گوینده و شنونده حرام است. (استفتائات جدید امام (ره)، ج ۲، ص ۶۱۸، س ۹)

سۆال: آیا صحبت کردن در مورد سران کشور، مدیران، اساتید، که در زندگی روزمره ارتباط مستقیم داریم شامل غیبت می‌شود؟
جواب: نسبت به امور شخصی غیبت محسوب می‌شود و جایز نیست، اما نسبت به اموری که به مسۆولیت اجتماعی او مربوط است موارد مختلف است. خصوص مورد را از مرجع تقلید خود سۆال فرمایید.
(جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی (ره) , ج ۱، ص ۲۵۳)
سۆال: اگر چند نفر غیبت شخصی را بکنند و یک نفر هم در آن جمع باشد که قلباً راضی به شنیدن آن نیست و آن‌ها را هم در غیبت یاری نکند و فقط آنجا باشد و گوش دهد برای او غیبت محسوب می‌شود؟
جواب: اگر می‌تواند و احتمال تأثیر می‌دهد لازم است نهی از منکر کند و یا با در میان گذاشتن مطلب جدید حرف جلسه را عوض کند والا جلسه را ترک کند و اگر ناچار به ماندن در جلسه باشد گوش نکند، ولی سماع (رسیدن صدا به گوش بدون قصد) غیبت اشکال ندارد. (برگرفته از ترجمه استفتائات مقام معظم رهبری، س ۱۴۲۸ و ۱۴۳۰)
سۆال: اگر در میان جمعی باشیم که غیبت شخصی را می‌کنند و ما او را نشناسیم نسبت به ما غیبت است؟
جواب: سخن از کسی که شما او را نمی‌شناسید نسبت به شما غیبت محسوب نمی‌شود.
(استفتائات امام (ره)، ج ۲، ص ۶۱۹، س ۱۰)
سۆال: اگر انسان ناگهان غیبت را بشنود گناه کرده است یا خیر؟
جواب: استماعات و گوش دادن به غیبت حرام است، اما سماع (رسیدن صدا به گوش بدون قصد) آن اشکال ندارد. (استفتائات رهبری ج ۲، ص ۱۲۱، س ۳۴۴)

سخنان حجت الاسلام حسینی قمی درباره حلالیت گرفتن 

منبع: اسلام کوییز، تبیان