زن ایرانی؛ نه محصول نگاه ابزاری غرب، که معمار علم، خانواده و حیات اجتماعی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمامرکز یزد ، در سال‌های اخیر، تصویر زن موفق در بسیاری از رسانه‌های جهانی، به زنی تقلیل یافته که موفقیتش را در گسست از خانواده، بی‌نیازی از نقش مادری و رقابت بی‌وقفه شغلی تعریف می‌کند. نتیجه این نگاه، افزایش تنهایی، فرسایش هویت زنانه و بحران‌های اجتماعی در جوامعی است که خانواده در آنها تضعیف شده است.

در مقابل، جامعه ایرانی زنان دانشمندی را پرورش داده که بی‌آنکه از نقش‌های خانوادگی فاصله بگیرند، در قله‌های علم، مدیریت و نوآوری ایستاده‌اند. زنانی که نشان می‌دهند مادری و همسری نه مانع پیشرفت، بلکه بستر آرامش و تمرکز برای تعالی علمی است.

برای روایت عینی این نگاه، به سراغ پروفسور محبوبه محمودی رفتیم؛ بانوی مخترع یزدی با خلق‌وخویی صمیمی، مهربان و مادرانه با آرامشی مثال زدنی که ترکیب ایمان، علم و مسئولیت اجتماعی در رفتار و کلامش جاری است. استادی که هم در معتبرترین مجامع علمی بین‌المللی حضور داشته و هم خانواده را مهم‌ترین سرمایه زندگی خود می‌داند.

با رفتن به دانشگاه آزاد اسلامی یزد و واحد آزمایشگاه فنی و مهندسی سراغش را گرفتم و پس از یک سلام و احوالپرسی از ایشان خواستم با وجود تمام تواضعی که در وجود مهربانش بود خود را برایم معرفی کند.

من محبوبه محمودی دارای دکترای تخصصی مهندسی پزشکی در گرایش بیومتریال از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و فوق دکتری در گرایش مهندسی بافت از دانشگاه UCLA آمریکا هستم. عضو هیأت علمی و مدیرگروه رشته مهندسی پزشکی با مرتبه استاد تمام در دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد و استاد دروس مهندسی بافت و بیومتریال دانشجویان در دوره تخصص دندانپزشکی در دانشگاه دندانپزشکی شهید صدوقی یزد هستم. دارای دکترای تخصصی مهندسی پزشکی در گرایش بیومتریال از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و فوق دکتری درگرایش مهندسی بافت از دانشگاه UCLA آمریکا هستم. همچنین هیات موسس و عضو شورای پژوهشی مرکز تحقیقات تعویض مفصل دانشگاه تهران مدیر عامل و رییس هیات مدیره دو شرکت دانش بنیان صنعت پژوهان آمیتیس یزد و شرکت فناور دینا صنعت آرامیس یزد در زمینه تجهیزات پزشکی و زخم پوش‌های نوین می‌باشم. عضویت در هیأت تحریریه چندین مجله تخصصی از جمله Progress in Biomaterials و Wseas نیز بر عهده دارم. تمرکز پژوهشی من بر روی راه‌های نوین درمان و تشخیص بیماری‌ها از طریق علم بیومواد، نانوبیومتریال، مهندسی بافت، رهایش دارو، ترمیم زخم و ایمپلنت‌های ارتوپدی و دندانپزشکی می‌باشد. 

مادر دو فرزند موفق هستم و از ۱۸سالگی ازدواج کردم و هم‌زمان مسیر تحصیل، پژوهش و زندگی خانوادگی را طی کرده‌ام. امروز فرزندانم ۲۵ و ۳۰ ساله‌اند؛ پسرم کارآفرین، مخترع، برگزیده جشنواره خوارزمی و جشنواره‌های بین المللی و دارای تندیس پزشکی بین المللی می‌باشد و دخترم دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته کامپیوتر در دانشگاه‌های تراز اول جهان است با رتبه اول در دو مقطع تحصیلی اش، نمونه یک دانشجوی موفق در رشته خودش است. دخترم نیز برگزیده جوایز داخلی در زمینه رباتیک و بیوتکنولوژی و دارای گرنت‌های بین المللی می‌باشد.

در زمینه مهندسی پزشکی و راه‌های نوین درمان بیماری‌ها از طریق مهندسی بافت و بیومتریال دارای ۱۰ کتاب و فصل کتاب در ایران، امریکا و اتریش، بیش از ۱۰۰ مقاله در مجلات داخلی و ژورنال‌های بین المللی با درجه بالا (Q۱)، جوایز از ستاد نانو، برگزیده در جشنواره خوارزمی، چندین جشنواره ملی بنیاد نخبگان، جشنواره فرهیختگان، جشنواره‌های ثبت اختراع بین المللی از جمله چین و رومانی (دارای مدال برنز و نقره)، جشنواره زنان برتر ایران، جشنواره جیستا ریاست جمهوری به عنوان زن مخترع برتر و پژوهشگر برتر استان یزد و فناور برتر استان یزد در بین دانشگاه‌های رتبه اول استان، ارزیاب فنی طرح‌های دانش بنیان در زمینه مهندسی پزشکی در موسسات علمی و پژوهشی و پارک علمی فناوری کشور، داور بیش از ۱۰۰ مقاله بین المللی در ژورنال‌های بین المللی با رتبه Q۱، رییس کمیته تخصصی مهندسی پزشکی در جشنواره دماوند نخبگان تهران، نماینده کانون پتنت (اختراع) ایران می‌باشم.

همکاری با طرح‌های بین المللی در زمینه سرطان با بیوپرتینگ اعضا بدن در دانشگاه ها‌ی بین المللی از جمله دانشگاه UCLA و USC و مرکز تحقیق بین المللی از جمله مرکز تحقیقات نانو کشور پرتغال همکاری در ۱۵ پروژه تحقیقاتی در زمینه سرطان، پانکرانس و ساخت یک بیومتریال از سفیده تخم مرغ برای درمان بیماری‌ها با دانشگاه UCLA امریکا و در آخر دارای ۲۰ ثبت اختراع در ایران در زمینه مهندسی پزشکی که ۶ طرح دارای تاییدیه علمی از سازمان پژوهش‌ها و صنعتی ایران، یک ثبت اختراع بین المللی (US-Patent) و دارای ۴طرح اماده تجاری شدن در حال دریافت مجوز تجهیزات پزشکی از جمله دستگاه فونوکاردیوگراف، دستگاه شستشو و ترمیم زخم، ایمپلنت ارتوپدی و دندان و زخم پوشش‌های هیدروژلی در گوشه‌ای از کارنامه علمی –تحقیقاتی من ثبت شده است. 

شما علم را از فضای دانشگاه به متن جامعه آورده‌اید. این مسیر چگونه شکل گرفت؟

برای من، علم زمانی معنا پیدا می‌کند که به حل مسئله واقعی جامعه منجر شود. در استان یزد با جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر و اینکه طبق آمار‌ها (به گفته معاون فنی مرکز بهداشت استان یزد بر اساس قند ناشتای صبحگاهی، ۱۸ درصد افراد بالای ۲۵ سال در استان یزد دچار دیابت هستند و از این نظر، یزد در رتبه چهارم کشور قرار دارد.) با توجه به آمار بالای بیماران دیابتی و اینکه استان یزد در رتبه‌های اول ابتلا به دیابت در کشور معرفی شده است و عوارض مرتبط به این بیماری از جمله زخم دیابت و در نهایت منجر قطع عضو فرد و مرگ بیمار، من را بر ان داشت تا زخم پوش‌های هیدروژلی گیاهی و زخم پوش‌های هیدروژلی حاوی فیبرین غنی از پلاکت که از خون فرد تهیه می‌شود و دستگاهی برای شستشو، ترمیم و تزریق دارو در زخم طراحی کنم. زخم پوش‌های طراحی شده و دستگاه ترمیم زخم به غیر از زخم دیابت برای ترمیم انواع زخم‌های مزمن از جمله زخم‌های بستر، سرطان، پروانه‌ای و سوختگی می‌تواند کاربرد داشته باشد. 

زخم‌پوش هیدروژلی؛ از آزمایشگاه تا نجات جان انسان‌ها//درباره اختراع زخم‌پوش هیدروژلی توضیح دهید.

این زخم‌پوش‌ها برای بیماران دیابتی، زخم‌های عمیق سوختگی و بیماران دارای زخم پروانه‌ای طراحی شده‌اند. استفاده از نانوذرات کیتوسان گیاهی کورکومین و یا کیتوسان حاوی فیبرین غنی از پلاکت با رهایش کنترل‌شده، باعث کاهش التهاب، جلوگیری از عفونت و تسریع چشمگیر درترمیم زخم می‌شود. هدف نهایی، جلوگیری از قطع عضو و کاهش مرگ‌ومیر بیماران است.

نوآوری استفاده از نانوذرات گیاهی یا فیبرین غنی از پلاکت کپسوله شده در نانوذرات در زخم پوش‌های هیدروژلی چیست؟

کورکومین یک ماده گیاهی با خواص ضدالتهابی و آنتی‌باکتریال است. وقتی این ماده در مقیاس نانو و در بستر هیدروژل استفاده می‌شود، هم اثربخشی افزایش می‌یابد و هم عوارض جانبی کاهش پیدا می‌کند. همچنین کاربرد فیبرین غنی از پلاکت کپسوله شده در نانوذرات با رهایش فاکتور‌های رشد ترمیمی و بافتی نیز سبب ترمیم و بازسازی سریع بافت آسیب دیده می‌گردد و مزیت دیگر این بیومتریال، منبع ان یعنی خون خود فرد می‌باشد.

البته خانم دکتر محمودی شما در نجات جان بیماران قلبی هم حرفی برای گفتن دارید؟ نانوی داروی قلب را برایمان توضیح دهید؟ با استفاده از دو روش لیزر ترمبولیز و نانوتکنولوژی روشی را برای درمان بیماری‌های گرفتگی عروق کرونر قلب ابداع کردیم. حملات قلبی که در اثر ایجاد لخته در رگ‌های کرونری قلب رخ می‌دهد سبب بیشترین مرگ و میر می‌باشد و طرح ارائه شده یک روشی نوین از تلفیق دو روش لیزر ترمبولیز و نانوتکنولوژی است که برای درمان بیماری‌های گرفتگی عروق کرونر قلب بکار می‌رود. هدف از این طرح ساخت نانوکپسول‌های حاوی داروی ترمبولیتیک وانتقال آن توسط لیزر به داخل لخته خون به منظور درمان بیماری‌های گرفتگی عروق کرونری می‌باشد. روش‌های متداول برای درمان بیماری‌های گرفتگی رگ‌های کرونر قلب از جمله استفاده از بالن آنژیوپلاستی، استنت، دارودرمانی و جراحی بایپس می‌باشد که هر کدام از این روش‌ها دارای معایبی می‌باشند و مشکلاتی را در بیمار ایجاد می‌کنند.

گرفتگی مجدد و مشکلات عمل قلب باز در روش جراحی از جمله عوارض و دشواری‌های روش‌های مذکور به شمار می‌روند.

روش لیزر ترمبولیز روشی مناسب برای درمان گرفتگی عروق کرونر قلب، دستیابی به رگ‌های کوچک و جلوگیری از جراحی می‌باشد که در این روش با استفاده از یک لیزر مناسب، میکرو حباب‌های درون بافتی تشکیل، رشد و سپس منهدم می‌شوند و در اثر برهمکنش پرتو با لخته، لخته به قطعات میکروسکوپی تبدیل شده و تخریب می‌گردد، همچنین آستانه کندگی لخته توسط لیزر کمتر از دیواره رگ می‌باشد، بنابراین انرژی پالس لیزر فقط توسط لخته جذب می‌شود و به رگ آسیب نمی‌رساند.

باید توجه نمود که با روش لیزر نمی‌توان به طور کامل لخته را در رگ پاکسازی کرد و تکه‌هایی از لخته در دیواره‌های رگ و جریان خون باقی می‌ماند و سبب آمبولی و گرفتگی مجدد رگ می‌گردد؛ بنابراین با تلفیق روش لیزر ترمبولیز با تکنولوژی نانو معایب روش فوق برطرف می‌گردد و رگ بطور کامل از لخته پاکسازی می‌شود. بدین منظور نانوکپسول‌های دو لایه حاوی دارو آماده سازی شد و توسط لیزر به عنوان نیروی مکانیکی خارجی به داخل لخته خون آماده سازی شده با سخترین ترکیب، انتقال یافت.

همچنین پوشش خاص بر روی نانوکپسول ها، باعث نفوذ بیشتر ذرات به درون لخته می‌گردد و تخریب لخته را نسبت به داروی آزاد افزایش می‌دهد. داروی فیبرینولیتیک پروتئینی است که دارای نیمه عمر کوتاه و اثرات جانبی از جمله خونریزی می‌باشد.

همچنین دوز بالای آن برای اثر بیشتر در بیماران سکته قلبی مشکلات فراوانی را در بدن ایجاد می‌کند و مصرف این دارو در مواقعی که شخص تحت عمل جراحی قرار گرفته یا دارای زخمی در بدن باشد امکان پذیر نمی‌باشد و سبب خونریزی در بیمار می‌گردد، بنابراین حمل این دارو توسط نانوذرات، سبب کاهش دوز مصرفی دارو، کاهش اثرات جانبی، ترمبولیز بیشتر، جلوگیری از مصرف مکرر دارو، افزایش راحتی و پذیرش آن توسط بیمار می‌گردد؛ بنابراین تلفیق دو روش لیزر و نانوتکنولوژی می‌تواند راه درمانی برای از بین بردن لخته خون در رگ‌های بیماران باشد.

وقتی می‌بینید پژوهش‌های شما جان انسان‌ها را نجات می‌دهد، چه احساسی دارید؟

احساس مسئولیت و شکرگزاری. این لحظه‌هاست که انسان می‌فهمد علم بدون اخلاق و تعهد اجتماعی، ناقص است.

این حجم از موفقیت علمی را مرهون چه عواملی می‌دانید؟

توکل به خدا، ارتباط قلبی عمیق با پروردگار، "خواندن نماز به عنوان کلید ارتباط با خداوند"که در دل کشور‌های خارجی و حتی قلب امریکا، نمازم را خواندم و همیشه می‌گویم "نماز‌های جماعتی که بچه‌های مسلمان با ملیت‌های گوناگون در قلب آمریکا برپا می‌کنند حال و هوای معنوی عالی دارد" و حتی در آمریکا از سنت‌ها فاصله نگرفتم، مناسبت‌های ایرانی را گرامی داشتم و البته عامل مهمتر همراهی همسر و خانواده، که دعای خیر پدر و مادرم هم راز اصلی موفقیت هایم است، اگر این پشتوانه نبود، هیچ‌کدام از این مسیر‌ها به نتیجه نمی‌رسید.

برخی می‌گویند زن برای پیشرفت باید از خانواده فاصله بگیرد. تجربه شما چیست؟

برعکس. موفقیت من دقیقاً در تعادل نقش‌ها شکل گرفت. من هم استاد دانشگاه هستم، هم پژوهشگر و مخترع، و هم محور آرامش خانه. اینها نه متضاد، بلکه مکمل یکدیگرند.

من زنی هستم که در کنار پژوهش در دانشگاه‌های معتبر جهان با سختی‌هایی که یک ایرانی و از آن طرف هم یک بانو و زن داشت ولی در کنار اینها، با وجود درس، پژوهش، نقش مادری و همسری و نقش استادی دانشگاه با این حال ورزشم به عنوان کلید سلامتی و تندرستی و کلید واژه «عقل سالم در بدن سالم» لحظه‌ای ترک نشد. من مهمانی خانوادگی و صله ارحام را همیشه داشتم، حضور در مراسم‌های خانوادگی خود و همسرم را حتما دربرنامه داشتم، پهن شدن سفره‌هایی با مهمانانی در حدود ۷۰ نفر را همیشه داشتم، من تعادل همه نقش‌ها را همواره حتی اگر سخت هم بود ولی با توکل برخدا، برنامه ریزی و تلاش حفظ کردم.

برخی موفقیت زن را تنها در رقابت شغلی با مردان تعریف می‌کنند؛ نظر شما چیست؟

این نگاه، زن را از ظرافت‌ها و هویت واقعی‌اش دور می‌کند. زن ویژگی‌هایی دارد که نباید در تقلید صرف از الگو‌های مردانه، نادیده گرفته شود. همان‌طور که برخی مسئولیت‌ها ذاتاً مردانه‌اند، برخی نقش‌ها نیز با روحیه زنانه معنا پیدا می‌کنند. من با وجود استقلال مالی یا اجتماعی، حتی در زندگی شخصی‌ام هیچگاه استقلال را از همسرم نگرفتم، زندگی ما در تعادل نقش‌ها شکل گرفته و موفق پیش رفته است.

شما هم مدیر دانشگاهی هستید و هم مدیرعامل دو شرکت دانش بنیان و فناور؛ آیا دینداری مانع مدیریت علمی نیست؟

خیر. باور قلبی عمیق، نه مانع، بلکه موتور پیشرفت من بوده است. ایمان به انسان تمرکز، آرامش و جسارت تصمیم‌گیری می‌دهد.

 چالش پیش‌روی علم در کشور را چه می‌بینید؟ 

ضعف کار تیمی. اگر روحیه همکاری و اعتماد علمی تقویت شود، ظرفیت‌های کشور چند برابر شکوفا خواهد شد.

پیام شما به دختران و زنان جوان چیست؟

اگر هدف متعالی داشته باشند، با توکل بر خدا، دعای خیر پدر و مادر و حمایت خانواده، هم در علم موفق می‌شوند و هم زندگی شاد و متعادلی خواهند داشت. تردید نکنند؛ زن متعادل بودن، یک انتخاب آگاهانه و ارزشمند است.

روایت زندگی و فعالیت علمی پروفسور محبوبه محمودی، نشان می‌دهد زن ایرانی-اسلامی می‌تواند هم دانشمند تراز اول باشد، هم مادر و همسر موفق و هم خدمتگزار جامعه. الگویی که نه‌تنها کرامت زن را حفظ می‌کند، بلکه امید، حیات و پیشرفت را به جامعه بازمی‌گرداند؛ الگویی که امروز بیش از هر زمان دیگری، نیاز جامعه ایرانی و حتی جهان معاصر است.

نویسنده: طیبه رجبی