کمند عشق حسین: حسن حسین گویان خراسان شمالی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای خراسان شمالی، تاکنون ۱۵ آئین و مراسم مذهبی ویژه ایام محرم و عاشورا مربوط به استان در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت ملی شده است که تعزیه ترک‌های شمال خراسان، تعزیه کردهای شمال خراسان، تعزیه بنی‌اسد (بیل گردانی)، آئین نخل گردانی خراسان شمالی و آئین علم‌گردانی در جاجرم، از جمله آنهاست. 

آیین علم‌بندان. یک روز مانده به شروع ماه محرم، علم‌هایی را برپا می‌کنند. علم‌ها هم به شکل چوب‌های سه یا چهارمتری است و پارچه‌های نذری با رنگ مشکی و سبز روی آن می‌بندند. یکی از رسم‌های این آیین هم این است که حتما در مسجد جمع می‌شوند و این علم را برپا می‌کنند و بزرگِ روستا پارچه‌ها را به علم‌ها می‌بندد. بعد از برپا کردن علم و بستن پارچه‌ها هرکسی نذری داشته باشد یا به صورت نقدی و یا خوراکی ادا می‌کند. سپس علم را در محله می‌گردانند و بعد در وسط مسجد قرار می‌دهند. این علم تا آخرین روز ماه صفر پابرجاست و بعد نماز مغرب و عشا در آخرین روز صفر این علم‌ها را جمع می‌کنند و پارچه‌های آن را در بقچه‌ای برای محرم و صفر سال بعد نگه می‌دارند. علم‌بندان در سال ١٣٩۶ به شماره ١۴٣٣ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

آیین علم گردانی، ویژه محرم- روستای لنگر بجنورد 

آیین سینه‌زنی حسن و حسین

این مراسم دور علمی که برپا شده، اجرا می‌شود و جوان‌ها دور علم حلقه می‌زنند و یک دست روی پشت دیگری می‌گذارند و با دست دیگر سینه می‌زنند و نوحه‌خوان بعد از هر بیتی که می‌خواند، «حسن» و «حسین» می‌گوید و سینه‌زنان بعد از او آن را تکرار می‌کنند.  این آیین نیز با شماره ١٣٠٣ در سال ١٣٩۵ به ثبت ملی رسیده است.

حسن حسین گویان در عزاداری روستای آزادگان سملقان  

مراسم سنتی حسن حسین، منطقه گیفان در بقعه ایوب نبی 

 حلیم‌پزان. پخت حلیم نذری در دهه اول محرم بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی یکی دیگر از رسم‌هایی است که خراسانی‌ها به جا می‌آورند. در برخی از مناطق استان هم این حلیم را به عنوان نذری روز اربعین آماده می‌کنند. این نذری نیز سال ١٣٩٧ به شماره ١۶٨٣ در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.

آیین دسته‌روی یا دسته‌گردانی عزاداری ایام محرم و صفر. آیین دسته‌روی یا دسته‌گردانی عزاداری ایام محرم و صفر یکی دیگر از آیین‌هایی است که پرونده ثبت ملی آن در حال آماده‌سازی است. این آیین که در تاسوعا، عاشورا یا اربعین حسینی اجرا می‌شود به این شکل است که عزاداران در قالب دسته و با نظم خاصی از هیئت خود به سمت مسجد جامع می‌روند یا در روستاها به سمت امامزاده روستا می‌روند. این دسته عزاداری با نوای نی چوپانی یا طبل همراه است و از سه گروه تشکیل می‌شود. در ردیف اول زنجیرزن‌ها، ردیف بعدی سینه‌زن‌ها و در نهایت گروهی از خانم‌ها قرار می‌گیرند و این دسته به محض رسیدن به مسجد جامع به آن سلام می‌دهند و بعد به هیئت خود برمی‌گردند و عزاداری می‌کنند. این آیین در برخی نقاط استان در شهادت امام جعفر صادق (ع) هم برگزار می‌شود اما در این روز فقط هیئت‌های سینه‌زن در شهر حرکت می‌کنند.

آیین کتاب‌خوانی (مقتل‌خوانی) شهر گرمه. این آیین به این شکل است که تمام عزاداری از روی یک کتاب مرتبط انجام می‌شود و هیچ رسمی به آن اضافه یا کاسته نمی‌شود. متاسفانه از بانیان این آیین در خراسان شمالی فقط یک نفر باقی مانده که چند شاگرد در این زمینه تعلیم داده است. این کتاب‌خوانی با آوا و ریتم خاصی خوانده می‌شود و به این دلیل که در این آیین هیچ دخل و تصرفی در توصیف واقعه کربلا نمی‌شود، هنگام ثبت با استقبال خیلی خوبی همراه شد و حتی پیشنهاد آن در سطح ملی هم داده و حتی پیشنهاد شد مقتل‌خوان‌های اصیل را در کشور شناسایی کنیم.  آیین کتاب‌خوانی (مقتل‌خوانی) شهر گرمه، سال ١٣٩٩ به شماره ثبت ٢١٨٩ ثبت ملی شده است.