پخش زنده
امروز: -
چکار کنیم یاد خدا اثرگذار باشد+فیلم
خداوند در قرآن توصیه کرده است که زیاد از او یاد کنیم، اما این ذکر باید چطور باشد که تاثیرگذار باشد؟
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،« ای كسانی كه ایمان آوردهاید خدا را بسیار یاد كنید و صبح و شام او را تسبیح نمایید.«احزاب ، 41 و 42»
منظور از ذکر کثیر ، لقلقه زبان شدن نیست!
(ذكر كثیر) به معنی واقعی كلمه یعنی (توجّه با تمام وجود به خداوند) نه تنها با زبان و لقلقه لسان ، بلکه ذكر كثیری كه در همه اعمال انسان پرتو افكن باشد و نور و روشنایی بر آنها بپاشد.
در همه حال یاد خدا بودن
به این ترتیب قرآن همه مؤمنان را در این آیه موظف میكند كه در همه حال به یاد خدا باشید :
1ـ به هنگام عبادت یاد او كنید و حضور قلب و اخلاص داشته باشید.
2ـ به هنگام حضور صحنههای گناه یاد او كنید و چشم بپوشید و یا اگر لغزشی روی داد توبه كنید و به راه حق باز گردید.
3ـ هنگام نعمت یاد او كنید و شكرگزار باشید.
4ـ به هنگام بلا و مصیبت یاد او كنید و صبور و شكیبا باشید.
حكایتی زیبا
در حدیثی كه در صحیح ترمذی و مسند احمد از ابو سعید خدری از پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده چنین میخوانیم: كه از آن حضرت پرسیدند: كدام یك از بندگان در روز قیامت مقامشان از همه برتر است ؟
حضرت فرمود: آنها كه خدا را بسیار یاد میكنند.
ابو سعید میگوید: عرض كردم یا رسول الله! آیا چنین كسانی حتی از جنگجویان راه خدا والا مقامترند؟
فرمود:اگر با شمشیرش آن قدر بر پیكر كفار و مشركین بزند كه شمشیرش بشكند و با خون رنگین شود آنها كه یاد خدا بسیار میكنند از او برترند!
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در ذیل همین روایت از پدرش امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل میكند: «خانهای كه در آن تلاوت قرآن شود و یاد خدا شود بركتش افزون خواهد شد فرشتگان در آن حضور مییابند و شیاطین از آن فرار میكنند و برای اهل آسمانها میدرخشند همان گونه كه ستاره درخشان برای اهل زمین»
چرا كه جهاد خالصانه نیز بدون ذكر كثیر خداوند ممكن نیست و از این جا معلوم میشود كه ذكر كثیر معنی وسیعی دارد .
منظور از تسبیح
همان گونه كه از سیاق آیات به خوبی برمیآید منظور از تسبیح خداوند در هر صبح و شام همان دوام تسبیح است و ذكر خصوص این دو وقت به عنوان آغاز و پایان روز میباشد و این كه بعضی آن را به نماز صبح و عصر یا مانند آن تفسیر كردهاند باز از قبیل ذكر مصداق است.
آثار یاد خدا
هنگامی كه نام خدا برده میشود یك دنیا عظمت، قدرت، علم، و حكمت در قلب انسان متجلی میشود. چرا كه او دارای اسماء حسنی و صفات علیا و صاحب تمام كمالات و منزه از هر گونه عیب و نقص است. توجه مداوم به چنین حقیقتی كه دارای چنان اوصافی است:
فواید ذکر
1ـ روح انسان را به نیكی ها و پاكی ها سوق میدهد.
2ـ از بدی ها و زشتی ها پاک می کند و به تعبیر دیگر بازتاب صفات او در جان انسان تجلی میكند.
3ـ توجه به چنین معبود بزرگی موجب احساس حضور دائم در پیشگاه او است و با این احساس فاصله انسان از گناه و آلودگی بسیار زیاد میشود یاد او یاد آوری مراقبت او است، یاد حساب و جزای او است یاد دادگاه عدل او و بهشت و دوزخ او است و چنین یادی است كه جان را صفا و دل را نور و حیات میبخشد.
در روایات اسلامی آمده است كه هر چیز اندازهای دارد جز یاد خدا كه هیچ حد و مرزی برای آن نیست ؛ امام صادق ـ علیه السّلام ـ طبق روایتی كه در اصول كافی آمده میفرماید: هر چیز حدی دارد كه وقتی به آن رسد ، پایان میپذیرد جز ذكر خدا كه حدی ، ندارد.» سپس میافزاید: خداوند نمازهای فریضه را واجب كرده است،هر كس آنها را ادا كند حد آن تأمین شده، ماه مبارك رمضان را هر كس روزه بگیرد حدش انجام شده و حج را هر كس یك بار به جا آورد همان حد آن است جز ذكر الله كه خداوند به مقدار قلیل آن راضی نشده و برای كثیر آن نیز حدی قائل نشده سپس به عنوان شاهد این سخن آیه (یا ایّها الّذین آمنوا اذكروا الله ذكراً كثیراً...) را تلاوت فرمود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود : هر كس بسیار یاد خدا كند خدا او را در سایه لطف خود در بهشت برین جای خواهد داد»
یاد خدا معادل تمام خیرات
ذکر چه زمانی موثر واقع می شود؟
۱ - ذکر زبانی
ذکر زبانی گرچه از تمام مراتب ذکر، نازلتر است ولی در عین حال مفید فایده است. زیرا که زبان در این ذکر به وظیفه خود قیام کرده و به علاوه ممکن است، این تذکّر پس از مداومت و قیام به شرایط آن، اسباب باز شدن زبان قلب نیز بشود.
در روایات اهل بیت (علیهمالسّلام) اینگونه ذکر، زیاد به چشم میخورد و حتی مورد سفارش قرار گرفته است. چنانچه خود آن بزرگواران نیز در این زمینه الگوی پیروان خود هستند.
امام صادق (علیهالسّلام) فرمود: «... پدرم «کثیرالذّکر» بود. من او را هنگام غذا خوردن و راه رفتن در حال ذکر گفتن خدا مییافتم، حتی صحبت کردن با دیگران، او را از یاد خدا باز نمیداشت. زبانش با گفتن «لاالهالاالله» به کامش چسبیده بود. او ما را جمع میکرد. کسانی را که قرآن خواندن میدانستند به قرائت قرآن و کسانی را که قرآن خواندن نمیدانستند، به ذکر خدا فرمان میداد تا خورشید طلوع کند». تسبیحات حضرت زهرا (سلاماللهعلیها)، گفتن تسبیحات اربعه، «یا الله» و «یا ربّ»، «لاحَوْلَوَلاقُوَّةَاِلابِاللهِالْعَلیّالْعَظیم» و استغفار و مانند آن، از جمله ذکرهای زبانی میباشند که هر کدام ثواب مخصوصی داشته و اثر ارزندهای در انسان ایجاد میکند.
باید توجه داشت که ذکر زبانی لقلقه زبان نشود و همراه با غفلت دل نباشد، بلکه ذکر زبانی نشان ذکر قلبی و ابراز مکنون دل باشد یا دستکم مقدمه ذکر قلبی گردد.
فلسفه ذکر زیاد خداوند چیست؟
فلسفه این ذکر گفتنها چیست که میفرمایند زیاد ذکر بگویید؟ پاسخش این است که اینها برای آن است که قلب، بیدار شود، و گرنه اگر قرار باشد که اذکار، صرفا لقلقه زبان باشد، مصداق این بیان امیرالمومنین (ع) میشود که مردم (غافل) بندگان دنیایند و دین، لقلقه زبان آنهاست.
اگر دین، لقلقه زبان شد تدین نمیآورد، انسان متدین کسی نیست که همیشه زبانش به ذکر مشغول است بلکه انسان متدین کسی است که زبانش همراه با قلب به یاد خداست.
مقصود از ذکر زیاد چیست؟
در برخی از روایات دارد که رسول گرامی (ص) به حضرت امام علی (ع) فرمود: یا علی، این که خدای متعال فرمود: «اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً» نه یعنی زیاد بگو «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر»! مقصود این نیست! بلکه مقصود این است که در آنجایی که عبادت است حضور پیدا کن، در آنجایی که حرام و معصیت هست ترک کن. این، یاد خدا بودن است.
در روایتی از امام صادق (ع) وارد شده که هیچ بلایى براى مؤمن سختتر از این سه بلاء نیست، که از سه نعمت محروم شود. شخصى پرسید: آن سه نعمت چیست؟ فرمود: یارى مسلمان با آنچه خدا به او روزى کرده، دوم انصاف دادن و خود را جاى دیگران فرض کردن، و سوم زیاد خدا را ذکر کردن، البته منظور من از ذکر بسیار گفتن، سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر تنها نیست، هر چند که آنهم ذکر خدا است، و لیکن منظور من ذکر خدا در هنگام استفاده و بهرهمندى از حلال او، و باز ذکر خدا در هنگام برخورد به حرام او است.
البته، نه اینکه ذکر زبانی، ذکر نیست بلکه باید ذکر زبانی به قلب متصل باشد. در روایت داریم که امام صادق (ع) فرمود: پدرم کثیر الذکر بود بارها من با او قدم مىزدم، و مىدیدم که مشغول ذکر است، با او غذا مىخوردم، مىدیدم مشغول ذکر است، با مردم سخن مىگفت مع ذلک سخن با مردم او را از ذکر خدا باز نمىداشت، و من بارها مىدیدم که زبانش به سقف دهانش متصل است مىگوید: «لا اله الا اللَّه»
چه کار کنیم ذکرهای زبانی اثر کند؟
حالا ببینید برای اینکه این ذکرهای زبانی اثر بکند در مراحل اولیه، انسان وقتی میخواهد ذکر بگوید زبان گویاست و قلب، غافل است لذا باید سالک، این ذکر را به قلبش تزریق کند.
بنابراین از جمله آداب مهم ذکر و نماز، تفهیم است.
یعنی وقتی که انسان دارد ذکر میگوید در یک خلوتی بنشیند این اذکار را با محتویاتش به قلب تزریق کند. به تدریج، این قلبی که متوجه نیست کم کم توجه پیدا میکند، به زبان میآید.
تفهیم یکی از مسائل بسیار مهم در امر ذکر و در امر عبادت است. روایتی از امام صادق (ع) داریم که حضرت از قول امیرالمؤمنین (ع) در ضمن بیانی در باب قرائت قرآن فرمود: یعنی وقتی که قرآن تلاوت میکنید جوری باشید که به این دلهای سختتان این را بکوبید، بزنید به این دلها و این دلها بیدار بشود، نه اینکه همت شما و تصمیمتان این باشد که سوره قرآن را تمام کنم، همتتان این نباشد که حالا که سوره آغاز شده حتماً این را تمامش کنم، همتتان این باشد که این آیات به دلها بنشیند.
البته نمیخواهیم بگوییم که ذکر زبانی، مطلقا بیتأثیر است، نه اما سخن در بالا رفتن کیفیت است.
چه کار کنیم ذکرهای زبانی اثر کند؟
توصیههای زیادی راجع به ذکر گفتن داریم. خود نماز، ذکر است. این نماز، واجب دارد، مستحب دارد. توصیه شده بعد از نماز، ۱۰۰ بار ذکر بگویید؛ تسبیحات حضرت فاطمه (س) را بگویید. ذکرهای دیگری بعد از نماز توصیه شده است.
قرآن کریم هم تاکید دارد که «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید! خدا را بسیار یاد کنید» (احزاب/۴۱)
فلسفه ذکر زیاد خداوند چیست؟
فلسفه این ذکر گفتنها چیست که میفرمایند زیاد ذکر بگویید؟ پاسخش این است که اینها برای آن است که قلب، بیدار شود، و گرنه اگر قرار باشد که اذکار، صرفا لقلقه زبان باشد، مصداق این بیان امیرالمومنین (ع) میشود که «النّاسِ عَبِیْدُ الدُّنْیَا وَالدِّیْنُ لَعِقٌ عَلَى الْسِنَتِهِمْ؛ مردم (غافل) بندگان دنیایند و دین، لقلقه زبان آنهاست»
اگر دین، لقلقه زبان شد تدین نمیآورد، انسان متدین کسی نیست که همیشه زبانش به ذکر مشغول است بلکه انسان متدین کسی است که زبانش همراه با قلب به یاد خداست.
مقصود از ذکر زیاد چیست؟
در برخی از روایات دارد که رسول گرامی (ص) به حضرت امام علی (ع) فرمود: یا علی، این که خدای متعال فرمود: «اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً» نه یعنی زیاد بگو «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر»! مقصود این نیست! بلکه مقصود این است که در آنجایی که عبادت است حضور پیدا کن، در آنجایی که حرام و معصیت هست ترک کن. این، یاد خدا بودن است.
در روایتی از امام صادق (ع) وارد شده که هیچ بلایى براى مؤمن سختتر از این سه بلاء نیست، که از سه نعمت محروم شود. شخصى پرسید: آن سه نعمت چیست؟ فرمود: یارى مسلمان با آنچه خدا به او روزى کرده، دوم انصاف دادن و خود را جاى دیگران فرض کردن، و سوم زیاد خدا را ذکر کردن، البته منظور من از ذکر بسیار گفتن، سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر تنها نیست، هر چند که آنهم ذکر خدا است، و لیکن منظور من ذکر خدا در هنگام استفاده و بهرهمندى از حلال او، و باز ذکر خدا در هنگام برخورد به حرام او است.
باید ذکر زبانی به قلب متصل باشد
البته، نه اینکه ذکر زبانی، ذکر نیست بلکه باید ذکر زبانی به قلب متصل باشد. در روایت داریم که امام صادق (ع) فرمود: پدرم کثیر الذکر بود بارها من با او قدم مىزدم، و مىدیدم که مشغول ذکر است، با او غذا مىخوردم، مىدیدم مشغول ذکر است، با مردم سخن مىگفت مع ذلک سخن با مردم او را از ذکر خدا باز نمىداشت، و من بارها مىدیدم که زبانش به سقف دهانش متصل است مىگوید: «لا اله الا اللَّه»
چه کار کنیم ذکرهای زبانی اثر کند؟
حالا ببینید برای اینکه این ذکرهای زبانی اثر بکند در مراحل اولیه، انسان وقتی میخواهد ذکر بگوید زبان گویاست و قلب، غافل است لذا باید سالک، این ذکر را به قلبش تزریق کند.
بنابراین از جمله آداب مهم ذکر و نماز، تفهیم است. یعنی وقتی که انسان دارد ذکر میگوید در یک خلوتی بنشیند این اذکار را با محتویاتش به قلب تزریق کند. به تدریج، این قلبی که متوجه نیست کم کم توجه پیدا میکند، به زبان میآید.
تفهیم یکی از مسائل بسیار مهم در امر ذکر و در امر عبادت است. روایتی از امام صادق (ع) داریم که حضرت از قول امیرالمؤمنین (ع) در ضمن بیانی در باب قرائت قرآن فرمود: وقتی که قرآن تلاوت میکنید جوری باشید که به این دلهای سختتان این را بکوبید، بزنید به این دلها و این دلها بیدار بشود، نه اینکه همت شما و تصمیمتان این باشد که سوره قرآن را تمام کنم، همتتان این نباشد که حالا که سوره آغاز شده حتماً این را تمامش کنم، همتتان این باشد که این آیات به دلها بنشیند.
البته نمیخواهیم بگوییم که ذکر زبانی، مطلقا بیتأثیر است، نه اما سخن در بالا رفتن کیفیت است.
چگونه بدانیم ذکر زبان بر قلب اثر گذاشته است؟
علامت این که قلب، بیدار شده چیست؟ علامت این که دل، بیدار شد و تفهیم شد، چیست؟
علامتش این است که دیگر ذکر بر ذاکر، دعا برای دعا کننده و نماز برای نمازگزار، سخت نیست. دیگر آرام است.
بیشتر بخوانید:یاد پروردگار؛ بزرگترین سرمایه انسان
شبیه به همان ارتباط گفتاری که بین پدر و مادر و فرزندی که لغات را یاد گرفته برقرار میشود. کودک به راحتی میتواند حرف بزند و دیگر راحت شده است، سختش نیست. تفاوت ذکری که ماها میگوییم در مراحل اولیه با آن سلاک الی الله، بزرگان و اهل معرفت این است که ماها در ابتدا، زبانمان میگوید قلبمان غافل است باید به قلب تزریق کنیم، بعد کم کم، این قلب بیدار میشود و اکنون ذکر زبانی گویا و گزارشگر ذکر قلبی است.
چون قلب این اذکار را گرفته و از آن حالت غفلت، بیرون آمده، در نتیجه الآن قلب دارد ذکر میگوید و زبان دارد گزارش میکند.
اگر انسان با قلبِ بیدار و متوجه، نماز بخواند خیلی فرق میکند با آن کسی که در حال غفلت، نماز میخواند.
البته توجه داشته باشیم که رعایت این نکته فقط برای عموم نیست حتی کملین هم این نکته را رعایت میکنند. بزرگان اهل معرفت و سالکان و راه رفتهها هم این نکته را دقت میکنند. حتی در بین معصومین هم چنین است. روایت داریم که فرمودند: آنقدر فلان آیه را تکرار کردم تا این که این صورت را از خدا شنیدم. ببنید آن بزرگان هم تکرار مبتنی بر توجه قلبی را انجام میدادند.
رسول گرامی (ص) به ابوذر فرمود: دو رکعت نماز، و لو مقتصد هم باشی، یعنی میانه، خیلی هم طولش ندهی، دو رکعت نماز معتدل میانه را بخوانی اما همراه با فکر انجام بگیرد برتر از قیام شبی است که قلب، بی توجه باشد.
سخنان حجت الاسلام فرحزاد درباره اهمیت توجه قلبی در ذکر
منابع: ویکی فقه، عقیق،تبیان
نظر شما