مراقبه در اسلام و روانشناسی + فیلم تاثیر مراقبه

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما،مراقبه کلمه‌ای عربی است که از ماده رقبه به معنی گردن گرفته شده‌است.

برای اینکه «انسان به هنگام نظارت و مواظبت از چیزی گردن می‌کشد، و اوضاع را زیر نظر می‌گیرد، این واژه بر معنی نظارت و مواظبت و تحقیق و زیر نظر گرفتن چیزی، اطلاق شده‌است.»

مراقبه در اسلام

خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید از (مخالفت) خدا بپرهیزید و هرکس باید بنگرد تا براى فردایش چه چیز از پیش فرستاده و از خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام مى‌دهید آگاه است.

علامه طباطبایی و مراقبه

«علامه طباطبایی می‌گوید: این آیه مؤمنین را وادار مى‌کند که به یاد خداى سبحان باشند، او را فراموش نکنند و مراقب اعمال خود باشند که چه مى‌کنند، صالح آن‌ها کدام و ناصالحش کدام است و صالح را هم خالص براى رضاى خدا به جاى آورند و این مراقبت را استمرار دهند؛ همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نیکى که در کرده‌هاى خود یافتند خدا را شکرکنند و هر عمل زشتى دیدند خود را توبیخ کنند، نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند و از خداى تعالى طلب مغفرت کنند.»

در واقع مراقبه کشیک نفس را کشیدن است

در واقع مراقبه کشیک نفس را کشیدن است که مبادا اعضا و جوارح را به خلاف وادارد و عمر عزیز را که هر آنی از آن بیش از تمام دنیا و مافیها قیمت دارد ضایع بگرداند. مراقبه یعنی غافل از حضور حضرت حق جلَّ شأنه نباشد. ذکر و فکر بدون مراقبه نه تنها نافع نیست که گاه مضر است. مراقبه در حکم پرهیز و ذکر و فکر در حکم دارو است.

انسان مراقب

انسان مراقب یعنی انسانی که بیدار و متوجه است و به جدّ مشغول کار است، کار برای خود، کار برای خدا و کار برای آخرت.

انسان مراقب، پاسبان و پاسدار است. پاسبان دل خود که صادرات و وارداتش چیست. او همیشه کشیک نفس خویش میکشد که جز خوبی در درون نفسش ننشیند و جز خوبی از او سر نزند.

درجات مراقبه

مراقبه درجاتی دارد، ولی روح همهٔ درجات این است که سالک همواره توجّه و ارتباط خود با حضرت حق را حفظ کند و دقت کند آنی از آنچه به عنوان یک سالک، در هر درجه‌ای که هست، بدان ملتزم است، غفلت نورزد.

مراقبه معنای عامّی است و به اختلاف مقامات و درجات و منازل سالک تفاوت میکند. در ابتدای امر سلوک، مراقبه عبارت است از آنکه از آنچه به درد دین و دنیای او نمیخورد اجتناب کند و سعی کند تا خلاف رضای خدا در قول و فعل از او صادر نگردد، ولی کمکم این مراقبه شدت یافته و درجه به درجه بالا میرود.

مراقبه حکم پرهیز از غذای نامناسب را برای مریض دارد

مراقبه حکم پرهیز از غذای نامناسب را برای مریض دارد و ذکر و فکر حکم دارو و تا وقتی که مریض مزاج خود را پاک نکند و از آنچه مناسب نیست، پرهیز نکند دارو بی اثر خواهد بود و چه بسا گاهی اثر معکوس میدهد.

لذا بزرگان و اساتید عظام این راه، سالک بدون مراقبه را از ذکر و فکر منع میکنند و ذکر و فکر را بر حسب درجات سالک انتخاب می کنند»

فرق مراقبه در اسلام و غرب چیست؟

مراقبه در اخلاق و عرفان اسلامي ،يکي از مراحل تزکيه نفس ،به شمار مي رود. مراقبه در فرهنگ غرب که از آن به «مديتيشن» تعبير مي شود، عبارتست از نوعي تمرين و ممارست در تمرکز حواس براي رسيدن به ارامش روحي

   به طور خلاصه در دو ديدگاه اسلامي و غربي مراقبه را بررسي مي کنيم:

مراقبه در اخلاق و عرفان اسلامي

مراقبه يکي از مراحل تزکيه نفس ،به شمار مي رود. تزکيه نفس که بر طبق ايه شريفه «قد افلح من زکيها»(9/شمس)به هدف رستگاري و فلاح انجام مي گيرد؛ داراي مراحلي از جمله :مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاقبه، مجاهده و معاتبه مي باشد.

پس از اينکه سالک با نفس خود،وظايف و نحوه سلوک و راه رستگاري و رسيدن به حق تعالي را شرط کرد(مشارطه)؛بايد به مراقبه و مواظبت بر اعمال خود کند. اين مراقبه ،مستلزم اين است که بدانيم خداي متعال بر ضمير ما اگاه است و مراقب اعمال بندگان مي باشد. هدف از مراقبه نيز ديدن مراقبت کننده (خداي متعال) در همه حال و رسيدن به او مي باشد.

مراقبه انواع مختلفي دارد از جمله :

1.مراقبه صديقان: که دل ايشان، مبهوت جلال صفات خداي متعال گشته و جوارح، تحت تاثير او مي باشد.

2.مراقبه پرهيزکاران:که يقين بر نظارت خداي متعال بر اعمال خود دارند، اما جلال حق ،آن ها را مبهوت نگردانيده است و اين گروه دائما بايد در اعمال خود مراقبت کنند.

مراقبه در اين معنا هم قبل از اعمال و هم بعد از اعمال صورت مي گيرد.در واقع مراقبه در اخلاق و عرفان اسلامي براي پاکسازي جوارح و جوانح از الودگي است تا انسان شايستگي حضور در محضر خداي متعال را پيدا نمايد و در يک جمله مراقبه يعني پاکسازي خود براي رسيدن به خدا.

مراقبه در روانشناسی یا فرهنگ غرب:

مراقبه در روانشناسی که از آن به «مديتيشن» تعبير مي شود، عبارتست از نوعي تمرين و ممارست در تمرکز حواس براي رسيدن به آرامش روحی .

در واقع تنها هدفي که از اين نوع مراقبه دنبال مي شود تمرکز فکر و کنار گذاشتن افکار پريشان و کنترل ذهن مي باشد که ما در اسلام با تفاوت هايي از آن به حضور قلب تعبير مي کنيم. و در غرب تاثيراتي را نيز از اين تمرکز ذکر کرده اند از جمله:خواب آرام، موفقيت در کار، غلبه بر بيماري، احساس خويشاوندي با ديگران و...

اگر خوب دقت کنيم مي بينيم که مراقبه در غرب تنها براي رسيدن به خود و به دست آوردن يک آرامش رواني مي باشد و در اين ميان صحبتی از سير و سلوک و رسيدن به فلاح و رستگاری در ميان نيست.

نتيجه:

مراقبه در اسلام و غرب ،هم به لحاظ شيوه ،هم به لحاظ موضوع و هم به لحاظ هدف ،متفاوت است البته مراقبه در آيين هايي نظير هند و بودايي و ذن نيز با مراقبه در غرب متفاوت مي باشد ؛اما آنها نيز با مراقبه در اسلام تفاوت هاي زيادی دارد.

مراقبه یا مدیتیشن در روانشناسی چیست؟

مراقبه یا مدیتیشن روشی ساده است؛ که با کمترین هزینه در دسترس عموم قرار دارد.

این عمل با استراحت دادن به مغز و کاهش فرکانس تابشی آن سعی می کند تا باعث کاهش استرس، افزایش آرامش، عمیق سازی افکار و افزایش شادمانی شود. این عمل به معنای خرق عادت یا تبدیل شدن به یک فرد بهتر ، جدید یا متفاوت نیست. در این روش درمانی شما به دنبال خاموش کردن کلی سیگنال های ذهنی خود نیستید، تنها می خواهید افکارتان را کنترل کنید.

انجام مراقبه مانند نرمش دادن به عضله ای است که قبلا با آن فعالیت نکرده اید. ما انسان ها تا حدی درگیر زندگی و روزمرگی ها شده ایم ،که بسیاری از اوقات فراموش می کنیم مغز نیز نیازمند ورزش و استراحت است.

در نهایت اگر به اینکار تن بدهید، ممکن است شروع به درک بهتر افکار خود و در نتیجه کنترل آنها کنید. یادگیری مدیتیشن مانند هر مهارت دیگری است و معمولاً اگر معلمی داشته باشید، یادگیری آسان تراست.

مراقبه روزانه چه مزایای دارد؟

مراقبه یا مدیتیشن به شما کمک می کند تا ارتباط مستقیم و عقلایی بین درون خود با آنچه در بیرون رخ می دهد؛ برقرار می کنید. اینکار باعث افزایش آگاهی انسان از لایه ناخودآگاه ذهنش می شود، که حاصل آن ترکیبی متعادل از خودآگاه و ناخودآگاه انسان است. مراقبه به صورت روزانه و مکرر می تواند نتایج زیر را به بار بیاورد:

1. شما گوشه گیر نخواهید بود.

با انکه احساسات از قلب سرچشمه می گیرند ،در مغز تقویت می شوند. انجام تمریناتی برای آرامش ذهن اتصالات عصبی را که احساسات را تقویت می کنند؛ پرورش می دهند. این گونه تمارین ذهنی باعث می شوند؛ قسمت های از مغز که احساسات مثبت مانند همدلی و مهربانی را تنظیم می کند؛ فعالتر شوند. این جریان ذهنی باعث ایجاد ارتباط اجتماعی می شود و شما دیگر فرد گوشه گیری نخواهید بود.

2. از لحاظ حرفه ای از همه پیشی می گیرید.

اگر شما فردی باشید که موقعیت شغلی در خطری دارید و احتمال دارد تنها با یک خطا کنار گذاشته شوید، مراقبه یکی از مهم ترین نیازهای شما خواهد بود. اینکار احتمال موفقیت شما را افزایش می دهد. فرقی ندارد شما ذهن خود را با یک مراقبه متعالی به سوی خدا ورزش دهید یا تعمل دقیق روی مسائل کاری، هردو متد از مراقبه باعث آرامش و در نتیجه تغییرات مفید در زندگی حرفه ای شما شود.

3.  زندگی را بدون ترس و اضطراب سپری می کنید.

وقتی می ترسید؛ یا هیجان زده می شوید، بدن شما با ترشح کورتیزول و ایجاد احساس استرس به مقابله با مشکلات پیش بینی نشده می پردازد. این هورمون سیستم عصبی بدن را تحریک و فعال می کند. مطالعه روی مغز کسانی که مداوم مدیتیشن می کنند، نشان داده است که کورتیزول کمتری در بدن این افراد وجود دارد، که نشان دهنده مقاومت بالای این افراد در برابر تنش و استرس های معمول است.

4.  از سلامت روحی و جسمی بالایی برخوردار خواهید بود.

علم روانشناسی ثابت کرده است؛ که مراقبه باعث افزایش خودشناسی می شود. انسان اگر به خودشناسی برسد، مطمئنا درک بهتری از رفتار خود خواهد داشت. آزمایشاتی در مقیاس بزرگ نشان داد؛ که تمرینات ذهنی به طور مرتب، احتمال بروز اختلالات روحی و افسردگی را کاهش می دهد. اگر روح انسان سالم باشد، موفق خواهد بود.

5. تمرکز شما بالا رفته و سریع یاد می گیرید.

انجام تمرینات ذهنی برای آرامش روحی و روانی باعث هماهنگی کامل جنبه های مختلف ذهن انسان می شود، از این رو تمرکز و دقت افراد بالا می رود. طی تحقیقاتی مشخص شده است، افرادی که از شروع تمرینات آنها هشت ماه می گزارد برای یادگیری ذهن آماده تری دارند و دقت بالایی نیز به خرج می دهند.

مراقبه قبل از اسلام

پیامبر اکرم سالها در غار حرا به مراقبه در برابر هواهای نفسانی و تامل عمیق در زمینه زیبایی های آفرینش پرداخت تا آنکه به عالم وحی را یافت و در معراج تجلی پیدا کرد.

نماز و روزه که دو مورد از اساسی ترین اشکال عبودیت هستند، نمود بارزی از مراقبه به شمار می آید. خداوند در قرآن بارها انسان را به تامل در قرآن و پدیده های جهان می خواند، آیا تامل بدون آرامش ذهن مقدور است؟

در حقیقت مراقبه نیاز اساسی برای یک زندگی موفق اسلامی است.

مجموعه ای از این تمارین ذهنی در قالب ادعیه و نماز به منظور ارائه روح و ذهن مومن در برابر خداوند قرار گرفته است. توبه که یکی از بزرگترین فضایل دین می باشد، نیز تا حد زیادی در سیطره تامل عمیق می باشد.

مراقبه در درمان کدام بیماری ها به کار می رود؟

تئوری های مراقبه برگرفته از ادیان شرقی است و از بستر بودا برخاسته است. کلمه ی بودا به معنای بیدار شده؛ تعبیر شده است و شامل سبک های روانشناسی متعددی است. مدیتیشن یکی از رایج ترین تمارین روانشناسی این مذهب با قدمتی 2500 ساله است. سبک های روحی و روانی برای آرامش ذهن در کنار طب فعلی به عنوان کمکی برای درمان دردهای جسمی مزمن به کار بسته می شود. البته باید بگوییم؛ طی قرون اخیر این سبک درمان وارد روانشناسی غربی شده و از این رو تحقیقات گسترده ای روی آن انجام شده است. تاثیرات بالینی این سبک درمانی ، طیف گسترده ای از بیماری های جسمی و روانی را بهبود می بخشد. به طور کلی این سبک درمانی علاوه بر تاثیر بر اختلالات روانی روی بیماری های مانند: سرطان، فیبرومیالژی، پسوریازیس و فشار خون بالا تاثیر مثبتی دارد.

 بهترین زمان مراقبه

بیشتر بخوانید: پنج عمل مستحب برای نزدیکی بیشتر به خدا

طبق توصیه اساتید این رشته، بهترین زمان مراقبه قبل از طلوع و قبل از غروب خورشید است، زیرا در این زمان طبیعت در بالاترین و بهترین سطح انرژی قرار دارد و بهتر می‌توان انرژی زیادی را جذب کرد.

منبع 1: ویکی پدیا، منبع 2: هدانا ، منبع 3: btid.به نقل از سایت پرسمان منبع 4: medad. منبع 5:setare