نگین ری و مشعل درخشان ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما این درخشش همچنان ادامه دارد و حرم مطهر آن حضرت همچنان در شهر ری مورد استقبال همه مردم با نام سید الکریم است و مدال ثواب زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) را هم دارد.

امروز چهارم ربیع الثانی مصادف با سالروز تولد حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) است که به روایتی در سال ۱۷۳ هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود، همان دانشمندی که دوست واقعی ائمه معصومین (ع) معرفی شده است.

کنیه حضرت عبدالعظیم «ابوالقاسم» بود و نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی (ع) می‌رسید و به همین دلیل او را عبدالعظیم حسنی نامیدند. " ابوالقاسم عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب (ع) ".

این دانشمند بزرگ شیعه در طول حیات خود یعنی در عمر ۷۹ ساله خود توانست محضر امام هفتم تا امام هادی (ع) را درک کند و بهره‌های علمی و معنوی از آن بزرگواران برچیند و احادیث بسیاری را از آنان برای شیعیان و پیروان راستین ائمه معصومین روایت کند.

شخصیت علمی و مورد اعتماد عبدالعظیم (ع) به گونه‌ای است که گاهی امام هادی (ع) شیعیان را راهنمایی می‌کردند تا سوالات و مشکلات خود را از این دانشمند بپرسند.

یکی از امتیازات این دانشمند متقی، تواضع و فروتنی نسبت به ائمه معصومین (ع) بود، به گونه‌ای که یک بار خدمت امام هادی (ع) رسید و عقاید دینی خود را بر آن حضرت عرضه کرد و امام نیز او را تایید کرده و در شان عبدالعظیم فرمود «انت ولینا حقا» یعنی تو دوست واقعی ما هستی.

زمانی که امام رضا (ع) در مدینه به سر می‌برد، این امکان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا به محضر آن حضرت برسد و پس از شهادت آن امام یعنی در دوران امامت فرزندش یعنی امام جواد (ع) که در مدینه به سر می‌بردند، این توفیق همچنان برای حضرت عبدالعظیم (ع) فراهم بود تا با آن حضرت دیدار داشته باشد و از دانش آن بزرگوار، بهره گیرد و گاهی نیز سوالات خود را به صورت نامه از امام می‌پرسید و جواب مکتوب از امام دریافت می‌کرد.

شاید بتوان گفت سرشارترین و حساس‌ترین مقطع حیات حضرت عبدالعظیم (ع)، دوران امام دهم (ع) بود. گرچه امام هادی (ع) بخشی از عمر خویش را در یک منطقه حفاظت شده نظامی و تحت نظر در سامرا گذراند و در آن دوران امکان ارتباط شیعیان با آن حضرت، کمتر و با مشکلاتی همراه بود؛ اما عبدالعظیم حسنی (ع) در همان زمان نیز به محضر امام هادی (ع) می‌رسید و از او رهنمود می‌گرفت.

 

هجرت

 

ایشان در مسیر تبیین و تثبیت جایگاه مکتب اهل بیت (ع) در میان جامعه بشریت و جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع؛ مجبور به مهاجرت شد.

چون خلفای عباسی نسبت به خاندان پیامبر (ص) و شیعیان بسیار سخت گیری می‌کردند. یکی از خشن‌ترین و بدرفتارین خلفا، متوکل عباسی لعنه الله بود که با اهل بیت (ع) خصومت شدیدی داشت و تنها در دوره او چندن بار مزار سیدالشهدا علیه السلام را تخریب و با خاک یکسان کردند و از زیارت قبر آن حضرت جلوگیری به عمل آوردند. سادات و علویون در زمان او در بدترین وضع به سر می‌بردند.

امام هادی علیه السلام با پنج نفر از خلفای عباسی، از جمله متوکل هم عصر بود. متوکل برای مصون ماندن از خشم انقلابی مردم مظلوم و جلوگیری از تجمع شیعه بر محور وجود امام هادی علیه السلام آن حضرت را از مدینه به سامراء برد تا ایشان را زیر نظر داشته باشد. چندین بار مأموران خلیفه به خانه امام ریختند و با گستاخی و بی ادبی به تفتیش آنجا پرداختند.

در چنین شرایطی که بر عموم شیعیان، به خصوص چهره‌های شاخص اهل بیت (ع) سخت می‌گذشت، حضرت عبدالعظیم (ع) نیز از دشمنی و کینه خلفا در امان نبود، پس در آن شرایط خود را به امام هادی علیه السلام رساند و عقاید خود را به ایشان عرضه کرد. طبیعی بود که رفت و آمد ایشان نزد امام توسط جاسوسان گزارش شود و نسبت به این شخصیت والای علمی حساسیت به وجود آید و خطر زندانی شدن و به قتل رسیدن ایشان توسط دشمنان وجود داشت.

ایشان نیز برای مصون ماندن از خطر، خود را از چشم مأموران پنهان می‌کرد و در شهر‌های مختلف به صورت ناشناس رفت و آمد می‌کرد و حتی گاهی خود را قاصد حکومت معرفی می‌کرد. وی (خودش یا با اشاره امام هادی علیه السلام) فهمیده بود که در تعقیب او هستند و اگر به او دسترسی پیدا کنند، او را نیز خواهند کشت. این بود که پیوسته بیمناک و مخفی از چشم‌ها بود و در مجالس و محافل عمومی کم‌تر شرکت می‌کرد تا شناخته نشود.

این وضع ادامه داشت و حضرت عبدالعظیم (ع) شهر به شهر می‌گشت تا به «شهرری» رسید.

 آن حضرت که به طور ناشناس وارد ری شده بود، در خانه یکی از شیعیان زندگی می‌کرد و تا هنگام وفات ایشان کسی متوجه نشد که آن بزرگوار کیست، تا اینکه بعد از وفات خواستند آن بزرگوار را غسل دهند، نوشته‌ای در لباس او یافتند که نسب شریف خود را در آن نوشته بود.

سرانجام حیات پر برکت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در ۱۵ شوال ۲۵۲ق، در سن ۷۹ سالگی و در ری به پایان رسید. از ایشان علاوه بر روایات فراوان در کتب معتبر شیعه، کتاب‌هایی به نام‌های " خطب امیرالمؤمنین علیه السلام، و «الیوم و اللیلة» به جای مانده است.

 

در «اصول کافی» آمده است: حضرت عبدالعظیم (ع) با چند واسطه از امام باقر علیه السلام روایت می‌کند که فرمود: «مَا ضَرَّ مَنْ مَاتَ مُنْتَظِراً لِأَمْرِنَا أَلَّا یمُوتَ فِی وَسَطِ فُسْطَاطِ الْمَهْدِی وَ عَسْکرِهِ؛ برای کسی که در انتظار امر (فرج و ظهور) ما مرده است، زیانی نیست که در میان خیمۀ حضرت مهدی علیه السلام و در میان لشکریان حضرت نمرده است.

حضرت عبدالعظیم (ع) با چند واسطه از امام صادق علیه السلام روایت می‌کند که فرمود: تَارِک الزَّکاةِ وَ قَدْ وَجَبَتْ لَهُ کمَانِعِهَا وَ قَدْ وَجَبَتْ علَیه؛ تارک زکات در آن موقعی که بر او واجب شده باشد مانند مانع کننده پرداخت آن است در حالی که بر او واجب است.

حضرت عبدالعظیم (ع) می‌گوید: در خدمت امام باقر علیه السلام بودیم که جوانی سخن از زیارت قبر امام حسین علیه السلام به میان آورد. امام باقر علیه السلام به آن جوان فرمود: هیچ بنده‌ای در این راه قدم برنمی دارد، مگر اینکه خدا برای او حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی از گناهانش محو می‌نماید.

حضرت عبدالعظیم (ع) از امام جواد علیه السلام روایت می‌کند که فرمود: کسی که در طوس پدرم را زیارت کند، در حالی که نسبت به حقش شناخت داشته و آشنا باشد، من ضامن می‌شوم که خدا بهشت را به او عطا فرماید.

زیارت مرقد حضرت عبدالعظیم (ع) مورد تأکید روایات قرار گرفته است. حضرت امام هادی علیه السلام می‌فرمایند: «مَنْ زَارَهُ وَجَبَتْ عَلَی اللَّهِ لَهُ الْجَنَّةُ؛ هر کسی قبر او (حضرت عبدالعظیم (ع) را زیارت کند، بر خداست که بهشت را پاداش او قرار دهد.»

ه فردی از شهرری می‌گوید: خدمت امام حسن عسکری علیه السلام رسیدم. ایشان از من پرسید: کجا بودی؟ عرض کردم: زیارت امام حسین علیه السلام. امام عسکری علیه السلام فرمود: اگر زیارت عبدالعظیم که در شهر شماست (ری) رفته بودی، همانند کسی بودی که امام حسین علیه السلام را زیارت کرده است.

حضرت عبدالعظیم (ع) فرزند عبدالله بن علی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است، نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌رسد و به همین جهت به «حسنی» لقب گرفت، مادر ایشان فاطمه دختر عقبه بن قیس است.

 حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) با رهبری سادات شیعه به ویژه سادات بنی الحسن هر هجده باری که متوکل دستور تخریب قبر مطهر امام حسین و شهدای کربلا را داد، بلافاصله درصدد احیا، مرمّت و بازسازی بارگاه امام حسین (ع) برآمد. به خاطر این مبارزه و پیگیری حضرت عبدالعظیم (ع) و رهبری سادات در زمان خودشان ملقّب به سیدالکریم یعنی آقا و سرور نوادگان امام حسن مجتبی (ع) شد.

ستایش‌هایی که ائمه معصومین (ع) از وی به عمل آورده‌اند، نشان‌دهنده شخصیت علمی و جایگاه رفیع وی می‌باشد. آن بزرگوار همچنین از افراد مورد اعتماد آنان بود. حضرت امام هادی (ع) گاهی اشخاصی را که سؤال و مشکلی داشتند، راهنمایی می‌فرمودند که از حضرت عبدالعظیم‌الحسنی (ع) بپرسند و او را از دوستان حقیقی خویش شمرده و به دیگران معرفی می‌کردند؛ به ویژه آن که امامان (ع) در این دوره در حصر شدید و محدودیت‌های سنگین بودند و دسترسی امت به امام به سادگی امکان‌پذیر نبود.

حضرت عبدالعظیم (ع) پس از فرار از مدینه و مهاجرت به شهرری، مورد استقبال شیعیان ری و طبرستان و دیلمان قرار گرفت و بسیار قرب و منزلت یافت. وی میان شیعیان شهرری بسیار ارجمند بود و پاسخگویی به مسائل شرعی و حل مشکلات مذهبی آنان را برعهده داشت.

آن حضرت (ع) مورد وثوق امامان (ع) بود و از آنجایی که اعتقادات خود را بر امامان معاصر عرضه کرده بود، مرجع مردم هر سامانی قرار می‌گرفت. مرجعیت عبدالعظیم (ع) و ارجاع امامان (ع) به او گویای مقام برجسته وی در نزد امامان (ع) است. او از طرف حضرت امام هادی (ع) درمنطقه ری و طبرستان و دیلمان، نمایندگی داشت؛ مردم سخن او را سخن امام (ع) می‌دانستند و در مسائل دینی و دنیوی به وی مراجعه می‌کردند. وجودش، در منطقه، محور تجمع شیعیان و تمرکز هواداران اهل بیت علیهم‌السلام بود.

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) تنها امامزاده‌ای است که زیارت او معادل ثواب زیارت امام حسین (ع) برشمرده شده است و این جایگاه والایی است که از سوی ائمه (ع) به ایشان عنایت گشته است. مورخان وفات وی را ۱۵ شوال ذکر کرده‌اند.

 

 فرزند مرحوم آیت الله بهجت ضمن بیان خاطراتی از پدرش نقل می‌کند که این مرجع تقلید ارادت خاصی به حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) داشت و به مردم تهران نیز سفارش می‌کرد که هفته‌ای یک بار به زیارت این دوستدار واقعی اهل بیت (ع) برود.

در مسافرت‌هایی که همراه آقا از تهران می‌گذشتیم، اصرار داشت که به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) مشرف شود، هم در مسیر رفت و هم در بازگشت. می‌فرمود «اگر اهل تهران هفته‌ای یک مرتبه به زیارتش نروند، جفا کرده‌اند».

در روایتی آمده است که حضرت عبدالعظیم می ‏گوید: به خدمت آقایم امام هادی (ع) رسیدم. پس، چون چشمش به من افتاد، فرمود «آفرین بر تو‌ای ابوالقاسم! تو به درستی دوست ما هستی».

حضت عبدالعظیم سپس از امام خواست تا دینش را بر آن حضرت عرضه کند تا اگر مورد رضایت آن حضرت است، تا زمانی که خدا را ملاقات کند یعنی تا هنگام مرگ بر آن ثابت قدم بماند و امام از او خواست تا دینش را بیان کند.

آنگاه این دانشمند به بیان اصول اعتقادی خود و مسائلی در باب توحید، نبوت، امامت و معاد پرداخت و امام هادی (ع) خطاب به او فرمود:‌ای اباالقاسم! قسم به خدا، مطالبی که گفتی، دین خدا است که برای بندگانش برگزیده است، پس بر آن پایدار باش! خداوند تو را بر اعتقاد ثابت در دنیا و آخرت پایدار کند.

این برخورد و رفتار حضرت عبدالعظیم حسنی با امام هادی (ع) محکی برای هر مسلمان است تا دین و اصول اعتقادی خود را مرور کرده و تلاش کند تا آخر بر این اصول پایدار بماند و برخی معتقدند حدیث عرض دین باعث عظمت بیشتر و شخصیت حضرت عبدالعظیم شد.

اگر کسی اعتقاد صحیحی داشته باشد؛ این اعتقاد سرمایه دنیوی و آخرتی او محسوب می‌شود و بر همین اساس اگر این عقیده، فاسد باشد برای صاحب این اعتقاد، تاثیر منفی در دنیا و آخرت خواهد داشت.

گرچه حضرت عبدالعظیم با حدیث عرض قصد داشت تا ایمان خود را محک زند و اعتقادات خود را محکمتر کند، ولی این کار عبدالعظیم حکایت از ولایت پذیری او دارد.

این روز میلاد بر همه عاشقان ولایت و امامت مبارک باشد و پربرکت.