ضرورت فرهنگ سازی برای مقابله صحیح با چاقی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران؛ آقای دکتر محمد هاشمی در هفتمین همایش ملی پیشگیری و درمان چاقی ایران گفت: تعداد افراد چاق روز به روز در جامعه زیادتر می‌شود که بازار گسترده‌ای برای ارائه خدمات درمان چاقی فراهم می‌کند.
وی با طرح پرسش‌هایی افزود: در این میان راه و بیراه کدام است؟ آیا واقعا چاقی یک بیماری است؟ چرا پزشکان چاقی را خطرناک قلمداد می‌کنند؟ عوارض ناشی از چاقی چیست؟ روش درست درمان چاقی کدام است؟ چه موانعی در راه درمان اصولی چاقی وجود دارد و چگونه می‌توانیم آن‌ها را برطرف کنیم؟ روش‌های غیر اصولی درمان چاقی چه خطراتی برای سلامتی دارند؟ دارو‌ها در این میان دارای چه جایگاهی هستند؟ آیا رفع چاقی‌های موضعی به روش جراحی یا غیر از آن، راهی برای درمان محسوب می‌شود؟
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران در مورد اینکه امروزه بیشترین تهدید چاقی متوجه کدام گروه سنی است؟ گفت: پاسخ به این پرسش‌ها و نظایر آنها، با هدف سیاست‌گذاری و در نهایت فرهنگ سازی برای مقابله صحیح با چاقی رسالت اصلی هفتمین همایش ملی پیشگیری و درمان چاقی ایران است که ماه آذر امسال در تهران برگزار خواهد شد.
آقای دکتر هاشمی در مورد اینکه چاقی چیست؟ افزود: به افزایش توده چربی بدن که اغلب منجر به افزایش وزن می‌شود چاقی گفته می‌شود. برای تعیین چاقی و مشخص کردن اندازه توده چربی بدن روش‌های مختلف علمی وجود دارد مثل سی‌تی‌اسکن، دانسیتومتری در آب و... که همگی فقط در مطالعات پژوهشی کاربرد دارد.
وی گفت: ساده‌ترین روش تعیین چاقی اندازه‌گیری نمایه توده بدن است که برای بیشتر افراد قابل تعمیم است. در این روش اندازه وزن فرد به کیلوگرم را بر مجذور (توان دو) قد او به متر تقسیم می‌شود. این عدد نمایه توده بدنی نامیده می‌شود وضعیت تناسب وزن بدن را تفسیر می‌کند.
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران گفت: اگر حاصل بین ۱۸ تا ۲۵ باشد، فرد وضعیت متناسب و طبیعی دارد. اعداد بین ۲۵ تا ۳۰ نشانگر اضافه وزن بوده و بالاتر از آن درجات مختلف چاقی است. به این ترتیب که بین ۳۰ تا ۳۵ چاقی درجه یک، ۳۵ تا ۴۰ چاقی درجه دو و بالاتر از ۴۰ چاقی درجه سه یا چاقی مفرط محسوب می‌شود. البته برخی از گروه‌ها نظیر ورزشکاران حرفه‌ای و زنان باردار از این قاعده مستثنی هستند.
وی در مورد اینکه این تقسیم بندی چه اهمیتی دارد؟ گفت: اهمیت این تقسیم‌بندی در سنجش میزان خطری است که از بابت وزن اضافی سلامت فرد را تهدید می‌کند و نیز رویکردی که پزشک برای درمان فرد در نظر می‌گیرد. به عنوان مثال بیماری‌هایی که افراد با درجات بالای چاقی را مورد حمله قرار می‌دهند به مراتب بیشتر از بیماری‌هایی است که در اضافه وزن و یا چاقی درجه یک به چشم می‌خورند.
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران عنوان کرد: همچنین ابعاد بررسی‌ها و نیز تعیین راهبرد درمانی در درجات مختلف چاقی می‌تواند متفاوت باشد. فردی با ابتلا به اضافه وزن می‌تواند با یک رژیم غذایی میان‌مدت و فعالیت بدنی مناسب به سلامتی دست یابد، اما همان فرد با چاقی درجه سه باید جراحی را در کنار گزینه‌های درمانی خود در نظر بگیرد.
آقای هاشمی در ارتباط با اینکه چرا چاقی مهم است؟ گفت: از دیدگاه تاریخی و در طول ایام گذشته، چاقی بیشتر در بین اقشار مرفه اجتماع دیده می‌شد یعنی گروهی که به لحاظ وضعیت خوب اقتصادی، خورد و خوراک بهتر و فعالیت کمتری داشتند. به همین لحاظ چاقی به عنوان سمبلی از رفاه و سلامتی قلمداد می‌شد. هنوز هم می‌بینیم که در بین عامه، پیدایش اضافه وزن در افراد را به بهبود وضعیت معیشتی وی تعبیر می‌کنند.
وی افزود: طی دهه‌های گذشته جنبه‌های رفاهی زندگی جوامع رو به فزونی گذاشت، خوراکی‌های پرکالری متنوع‌تر و سهل‌الوصول‌تر شدند و از سوی دیگر میزان فعالیت بدنی افراد به شکل چشمگیری کاهش یافت. مثلاً برای گرمایش محل سکونت به جای جمع‌آوری سوخت و هیزم یک کلید را فشار می‌دهیم، برای پخت و پز و رفت و روب تکنولوژی کار ما را خیلی راحت کرده، ارتباطات کاری و تفریحی خود را به شکل نشسته با تلفن همراه و رایانه انجام می‌دهیم، دستگاه‌های کنترل از راه دور تحرک ما را به حداقل رسانده و ... همزمان با همه این‌ها در حال خوردن تنقلات لذیذ پرکالری هستیم به همین دلیل میزان بروز چاقی روز به روز در جامعه بیشتر می‌شود.
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران ادامه داد: مطالعات پزشکی نشان داده چاقی برای بروز یکسری از بیماری‌ها عامل مستعدکننده به حساب می‌آید. بیماری‌هایی نظیر دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی عروقی مانند درگیری رگ‌ها و سکته‌های قلبی و مغزی، برخی از انواع سرطان‌ها، مشکلات، ریوی، کبدی، روانی، ارتوپدی و بسیاری دیگر، همه و همه در افراد چاق بیشتر از سایر گروه‌ها به چشم می‌خورد.
وی گفت: این دسته از بیماری‌ها تحت عنوان بیماری‌های غیرواگیر شناخته می‌شوند. شاخص‌های مشترک این بیماری‌ها این است که اولاً از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. ثانیاً عامل اصلی به وجود آورنده آن‌ها شیوه زندگی افراد است، ثالثاً در اثر ابتلا به آن‌ها درمان قطعی وجود ندارد و فرد مبتلا باید تا پایان عمر تحت درمان و کنترل باشد و چهارم آنکه این بیماری‌ها با تغییر شیوه زندگی قابل پیشگیری هستند.
آقای دکتر هاشمی در ارتباط با چاقی و مشکل فرهنگی گفت: هنوز این باور که چاقی یک بیماری است و سلامتی را تهدید می‌کند در ذهن جامعه نهادینه نشده است. هنوز می‌بینیم که اکثریت افراد، چاقی و اضافه وزن را به عنوان یکی از وجوه طبیعی بدن در نظر می‌گیرند و اغلب متقاضیان رفع چاقی کسانی هستند که برای بهبود وضعیت ظاهری خود و یافتن اندامی مناسب مراجعه می‌کنند و وقتی در مورد آگاهی آن‌ها از عوارض چاقی سئوال می‌شود، نهایتاً به درد‌های مفاصل و کندی تحرک اشاره می‌کنند که این کم‌خطرترین عارضه چاقی است به همین خاطر ممکن است در انتخاب روش درمانی به راهی خطا بروند که نه تنها مشکلاتشان را بر طرف نمی‌کند بلکه سلامتی خود را نیز به مخاطره می‌اندازند.
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران در مورد اینکه چرا درمان چاقی یک معضل به حساب می‌آید؟ افزود: عوامل متعددی در بروز چاقی دخالت دارند که مهم‌ترین آن‌ها عوامل ژنتیکی و نیز عوامل محیطی در دوران زندگی جنینی و کودکی است که سبب بروز اختلال در کنترل پدیده سیری و چرخه معیوبی می‌شود که کنترل چاقی را دشوار می‌کند.
وی بیان داشت: به لحاظ اصول علمی برای درمان چاقی راه اصلی اصلاح شیوه زندگی یعنی رعایت رژیم غذایی و انجام فعالیت بدنی است که باید به مرور زمان انجام پذیرد. این تغییر در شیوه زندگی به ویژه رعایت آن در دراز مدت برای بسیاری از افراد امری دشوار است؛ لذا زمینه را برای سوداگران فراهم می‌کند تا با عرضه روش‌های سریع‌الوصول به سودجویی پرداخته و افراد را جذب خود کنند.
وی گفت: غافل از اینکه تمام این روش‌ها به بیراهه ختم شده و گرچه ممکن است در کوتاه مدت کاهش وزن برای فرد ایجاد کنند، اما در طی زمان عوارض و مشکلات ماندگاری را برای فرد به ارمغان آورد. ضمن اینکه افراد وزن از دست رفته را با مقادیری افزون‌تر شاهد خواهند بود.
وی در مورد چاقی کودکان و نوجوانان افزود:تغییرات شیوه زندگی و نیز تحولات هرم جمعیتی موجب پیدایش رو به گسترش پدیده چاقی در میان کودکان و نوجوانان شده، تغییر ساختار خانواده‌ها، تغییر نحوه تغذیه و تحولات اجتماعی که منجر به کاهش میزان فعالیت بدنی شده، همگی از جمله عواملی هستند که موجبات این رخداد ناگوار را فراهم کرده‌اند.
وی افزود: متأسفانه بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته ثابت شده است که کودکان چاق باید انتظار پیامد‌های ناخوشایند نظیر دیابت یا مشکلات عروقی را در سال‌های آتی عمر بیشتر از سایر همتایان خود داشته باشند که این مسأله نه تنها سلامت افراد بلکه سلامت کل جامعه را به خطر انداخته است و تبعات آن تاوان سنگینی را به عهده کشور خواهد گذاشت.
آقای دکتر هاشمی عنوان کرد: نظر به اهمیت این مقوله سازمان جهانی بهداشت شعار پایان دهی به چاقی کودکان Ending Childhood Obesity را به عنوان شعار سال ۲۰۱۵ انتخاب کرده و به همین دلیل محوریت پنجمین همایش پیشگیری و درمان چاقی که هر دو سال یکبار در کشور برگزار می‌شود، نیز به موضوع چاقی کودکان و نوجوانان اختصاص یافته بود و در سایر ادوار همایش نیز بعنوان یکی از محور‌های مهم علمی مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی در مورد چاقی و سیاست گذاری گفت: مقابله با چاقی در هر جامعه‌ای باید به عنوان پیشگیری اولیه به کار رود یعنی عوامل مستعد کننده چاقی حذف و از بروز اضافه وزن و چاقی جلوگیری شود. همچنین مقابله با چاقی مقوله‌ای چند تخصصی و رویکرد یک جانبه برای رفع این مشکل، حتی در ابعاد فردی، محکوم به شکست است.
وی افزود: با نگاهی به عوامل پدیدآورنده چاقی، واضح است که برنامه ریزی بنیادین برای نیل به هدف توقف روند صعودی این مساله نیازمند مشارکت نهاد‌های مختلف برای برنامه ریزی است.
تبعات گسترده ناشی از چاقی کودکان، اهمیت این موضوع را تا حد یک مشکل راهبردی در نظام سلامت بالا برده از این رو نیاز است تا رویکردی کلان در عالیترین سطوح حاکمیتی و برنامه ریزی برای حل آن صورت پذیرد.
دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران گفت: هفتمین همایش ملی پیشگیری و درمان چاقی ایران با اشراف به این واقعیت، تلاش دارد تا با بکارگیری نظر ذینفعان و صاحبنظران این حوزه از وزارتخانه‌ها و نهاد‌های تأثیرگزار، گام اولیه در راستای ارائه سیاست‌های پیشنهادی در این زمینه را نیز طی قطعنامه پایانی خود بردارد.
وی افزود: حضور آقای دکتر فریدون عزیزی نماینده منطقه شرق مدیترانه در شورای سیاست گذاری سازمان بهداشت جهانی برای مقابله با چاقی به عنوان رئیس همایش، از یکسو و تعامل مثبت نهاد‌های ذی مدخل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت آموزش و پرورش، شهرداری‌ها، صدا و سیما و بسیاری دیگر از نهاد‌های مرتبط، این فرصت را فراهم آورده تا ذیل توجهات حضرت حق، قدمی مؤثر در نیل به هدفی آرمانی و متعالی برداشته شود. قدمی که در سلامت نسل آینده و بهره وری روز افزون ایران اسلامی تأثیری معنا دار خواهد داشت.