نقش نخبگان دینی و سیاسی در ایجاد بصیرت دینی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان؛ در جامعه ای که براساس موازین و معیارهای دینی بنیان نهاده شده است ، علاوه بر نخبگان سیاسی ، نخبگان دینی هم نقش مهمّی در ایجاد بصیرت و بینش دینی دارند. لازمه این کار آنست که ابتدا خود از چنین بصیرتی برخوردار باشند و آن گاه دیگران را در این مسیر راهنمایی کنند.
اصول ایجاد بصیرت دینی
1.دعوت به قرآن
در آیات قرآن کریم به یک اصل اساسی در ایجاد بصیرت دینی اشاره شده و آن رجوع به قرآن و سنّت است. آنان که قرآن کریم را فراروی زندگی مادّی و معنوی، فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی خود قرار ندهند، دچار حیرت و سردرگمی اند، و به عکس، آنان که از این سفره الهی بهره ببرند، در دنیا و آخرت سود جسته اند.
از ویژگی های بسیار مهمّ قرآن کریم، اختلاف زدایی و رساندن جامعه اسلامی به هدایت و رحمت الهی است که توسّط حاکم دینی صورت می پذیرد.
2.اطاعت از ولیّ امر
قرآن، اطاعت از خداوند و اولیای امرش را محور رفع منازعات و اختلافات جامعه می داند. امیر مؤمنان درباره نقش پیامبر در ایجاد آگاهی و همدلی چنین می فرمایند: پیامبر آنچه را از جانب خدا مأمور به آن شده بود بیان کرد و پیام های پروردگارش را به مردم رساند. خداوند نیز توسّط او گسیختگی های جامعه را نظام داد و پراکندگی را به هم پیوست و میان خویشاوندان- پس از آن که سینه هایشان از دشمنی سخت پر شده و آتش کینه در دل هایشان زبانه کشیده بود- الفت و دوستی پدید آورد.»
3.امر به معروف و نهی از منکر
هدف از امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح جامعه اسلامی است؛ لذا احیای این دو فریضه از اهمّیت خاصّی برخوردار است. همچنین، مهم ترین وسیله برای ایجاد بینش و بصیرت در جامعه اسلامی ، احیای امر به معروف و نهی از منکر است. مطابق نصّ قرآن، امر به معروف و نهی از منکر ، مسؤولیتی عمومی است. هر فرد نسبت به فردی دیگر ، هر طبقه نسبت به طبقه دیگر، حکومت نسبت به مردم و مردم نسبت به حکومت این وظیفه را به عهده دارند که مراقب هم باشند و از انحراف ، اعمال بد فردی و اجتماعی ، فحشا، فساد، فسق ، فجور و نیز انحرافات سیاسی جلوگیری کنند. ولی نخبگان در جامعه اسلامی در شناساندن راه خیر و سعادت و ایجاد بینش و بصیرت دینی وظیفه بیشتری دارند.
4.پرهیز از کتمان حقیقت
یکی دیگر از آفت های بصیرت، کتمان حقیقت است. در قرآن این مسأله درباره دانشمندان اهل کتاب مصداق دارد که وقتی نشانه های رسول خدا را با آن چه در بشارت های کتب آسمانی خود مطابق دیدند، موقعیّت خود را درخطر دانسته و حقیقت را کتمان کردند و از پیوستن اهل کتاب به جمع مسلمانان جلوگیری کردند .
5.مبارزه با حرکت نفاق
عمّار بن یاسر از جمله کسانی است که در ایجاد بصیرت دینی کوشا بوده است. صحابی بزرگواری چون حضرت ابوذر از جمله کسانی است که با افشاگری و مبارزه با حرکت نفاق، به ایجاد بصیرت دینی پرداخته و علیّ بن ابی طالب وصیّ محمّد(ص)و وارث علم اوست. نقش امید به آینده و اعتماد به وعده های الهی در حرکت یکپارچه اجتماع به سوی مقصد و هدفی واحد را نمی توان نادیده گرفت و از طرفی، ناامیدی و در نتیجه سستی و رخوت سبب جداشدن اعضای جامعه از رهبر و از یکدیگر خواهد شد.

چه بسا ملّت هایی که در سایه امید و اعتماد به رهبری توانستند بزرگترین مشکلات را از سر راه خود بردارند و سرنوشتی افتخارآمیز رقم زنند و نمونه بارز آن ، همان حرکت یکپارچه مردم و پیامبر و شکل گرفتن حکومت اسلامی در مدینه است. از آنجا که منافقان با پایدار ماندن چنین روحیّه ای در جامعه نمی توانستند به اهداف خود دست یابند، بنابراین نهایت سعی خود را در تغییر افکار و روحیّات به کار بردند.
6.حقّ مداری و عدالت گستری
یکی از رسالت های رسولان الهی و به تبع ایشان، نخبگان سیاسی ، در حکومت اسلامی، زمینه سازی برای برپایی حقّ و عدالت است حق مداری ، از کوچک ترین اجتماعات یعنی خانواده تا بزرگترین آنها، یعنی جامعه باعث جلوگیری از بروز اختلافات می شود. مطابق قرآن کریم، وقتی انسان قصد دارد میان دو یا چند فرد یا گروه حکمیّت کند، باید به عدالت حکم کند.
7.دین مداری
یکی از مؤثّرترین عوامل ثبات یک جامعه، محکم کردن اعتقادات، باورها و آموزه های دینی است. هرچه این ریسمان الهی محکم تر باشد، اعتماد بیشتر است اگر دین داری نباشد، ملّت در همه عرصه های اجتماعی محکوم به شکست است. یکی از این عرصه ها جنگ با متجاوزان است که این امر آنان را گستاخ تر و بی شرم ترخواهد کرد. عرصه دیگر، عرصه اعتقادات است که اگر دین محور نباشد، خیر و برکت رخت برخواهد بست.
8.آشتی دادن میان نخبگان سیاسی
الفت دادن میان دو یا چند نفر کاری است که در دین و شرع مقدّس اسلام از اهمّیّت به سزایی برخوردار است. پیامبر رحمت این عمل نیک را مورد رحمت خدا دانسته و به آن سفارش کرده و تأکید فرموده اند:خداوند آن را که میان دو دوست از ما الفت ایجاد کند، درود و رحمت فرستد این امر چنان مهم است که حتّی دروغ گفتن در جهت برقرار کردن آشتی، امری است پسندیده.

امام صادق(,ع) چنین فرمودند: کلام بر سه گونه است. صادق ، کاذب و آشتی میان مردم. راوی گوید از ایشان پرسیدم: «قربانت گردم! اصلاح میان مردم چیست؟» ایشان در پاسخ فرمودند: از شخصی سخنی را می شنوی که اگر آن را [ بدون کم و کاست] به صاحب سخن بگویی ناراحت می شود، ولی تو این گونه می گویی: از فلان شخص شنیدم که درباره کارهای خیرت می گفت و برخلاف آن چه شنیده ای سخن بر زبان می راند.»[
9.صبر
صبر، میوه تلخی است که پایان خوشی دارد. امیر مؤمنان حضرت علی (ع) با آن که 25 سال برای حفظ اسلام صبر کردند ، در این باره چنین می فرماید: < فَإِنْ أَتَاکمُ اللَّهُ بِعَافِیةٍ فَاقْبَلُوا وَ إِنِ ابْتُلِیتُمْ فَاصْبِرُوا فإِنّ ﴿الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ ﴾ > به جرأت می توان گفت وحدت آفرین ترین امر عالم هستی (حفظ اسلام)، زاییده صبر حضرت علی است که با وجود این که حقّ ایشان غصب شد، صبر پیشه کردند.
10.جلوگیری از سوء استفاده فرصت طلبان
نخبگان سیاسی نباید به فرصت طلبان، اجازه سوء استفاده دهند. از این نمونه، عکس العمل امام علی(ع) در برابر اقدام ابوسفیان بن حرب بن امیّه پس از کودتای سقیفه است، که به منظور یاری امیرمؤمنان حضرت علی(ع) برای در دست گرفتن حکومت به نزد او آمد.
11.مبارزه با دنیاطلبی
دنیا در معنای مذموم و نکوهیده آن، دل بستگی های پست و نفسانی آدمی است و نه زندگی این جهانی و عالم بیرونی که نشانه حق و آیات الهی است. بنابراین، اطلاق دنیای مذموم ، به نفس عالم خلقت که با تعابیر «جهان طبیعت»، «جهان مادّی» و امثال این ها از آن یاد می شود، نادرست و غیر دینی است، و بالطّبع، انتساب پلیدی و زشتی و کژی و بیهودگی به جهان، نوعی کفر به خداوند و خلقت او به شمار می رود.