چگونه می توان امید را در جامعه گسترش داد؟

چکیده مصاحبه پژوهشی:

ـ در شرایطی که فردی احساس امیدواری ‌کند، احساس تعلق خاطر بالایی دارد. 

ـ وقتي افراد جامعه اميدوار باشند همه ظرفيت ­هاي فردي و اجتماعي جامعه رشد مي­ کند.

ـ‌ بستر مشارکت اجتماعي در جامعه اميدوار شکل مي­ گيرد و افزايش مي­ يابد.

ـ جایی که امید هست خلاقیت و نوآوری افزایش می­ یابد.

ـ  افراد زمانی خلاقانه عمل می‌کنند که امید داشته باشند.

ـ اعتماد به حاکميت، پشتوانه ­اي است که بتواند کارهاي بزرگ انجام دهد، کارهايي که در نهايت منتج به ارتقاء شاخص‌هاي توسعه اجتماعي: رفاه، امنيت و... مي­ شود.

پژوهش خبری صدا وسیما: امید اجتماعی یکی از مؤلفه‌های حائز اهمیت در جامعه به‌شمار می‎آید که فقدان آن یأس، دلمردگی، افسردگی و غم را به جامعه می‌آورد. بالا بودن امید اجتماعی در یک جامعه، پویایی و سرزندگي را به اجتماع هدیه می‌دهد، هنگامی‌که مردم جامعه ­اي نسبت به آینده امیدوار باشند و شاهد و ناظر تغییرات و تحولات مثبت در جامعه باشند، امید اجتماعی رشد خواهد کرد و به­ طور کلي يکي از موتورهاي محرکه هر جامعه اي اميد است. اميد کمک مي­کند که افراد حس کنند به اهداف و آرزوهايي که پيش رو دارند برسند، و انگيزه کار، تلاش، زندگي، حرکت در فرد افزايش ‌يابد. در باره اميد اجتماعي در گفتگوی تلفنی با جناب آقاي موسوي چلک به این موضوع پرداخته شده است.

پژوهش خبری : منظور از امید و امید اجتماعی چیست؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران: تعاریف مختلفی در باره این مفاهیم ارایه شده است. برخی امید را به منزله باور به آن چه که در آینده اتفاق خواهد افتاد یا احتمال دارد اتفاق بیفتد قلمداد می کنند. برخی دیگر امید را لذت ناپایدار می­ دانند که ناشی از تصوری از یک حالت یا امر آینده می­دانند که  ممکن است ایجاد شود. اما در مورد امید اجتماعی تعریف مشخصی از سوی متخصصین اجتماعی ارایه نشده است. برخی آن را امید مشترک مردم یک جامعه می­دانند. برخی هم از امید اجتماعی به عنوان ظرفیت­ یک جامعه یاد می_­کنند که می­ تواند در ساختن آینده تاثیرگذار باشد.

پژوهش خبری :  نقش اميد در زندگی اجتماعی افراد چگونه است؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک:هر چه مردم امیدوارتر باشند هم از زندگی فردی لذت بیشتری می ­برند هم از زندگی اجتماعی­شان. یعنی دولت و ملت در تعامل با همدیگر می­ توانند بستری را فراهم کنند که امید به آینده و تحقق اهداف و آرزوها بیش از پیش در جامعه ساری و جاری شود.

در شرایطی که فردی احساس امیدواری ‌کند، احساس تعلق خاطر بالایی نیز دارد. اعضای یک جامعه زمانی که اعتماد اجتماعی بالایی داشته باشند، احساس تعلق خاطرشان نسبت به جامعه‌ای که در آن هستند، افزایش می‌یابد.

زمانی که اعضای یک جامعه نسبت به ارزش ها و هنجارها ‌توجه کنند، جامعه فعال و قانونمند است. هرکدام از این اتفاقات به تنهایی برای افزايش ضریب امنیت اجتماعی کافی است. رضایتمندی اجتماعی یکی از مهم ترین عوامل آرامش در جامعه خواهد بود. امید اجتماعی می تواند زمینه را برای افزایش مشارکت اجتماعی فراهم کند. اعتماد را در جامعه بالا می برد. مانع فروپاشی اجتماعی و شورش­ های اجتماعی و از هم گیسختگی اجتماعی می­شود و حس تعلق را در جامعه افزایش دهد و مسئولیت پذیری را جایگزین بی ­تفاوتی اجتماعی می­ کند.

پژوهش خبری : آيا مفهوم امید اجتماعی در فرهنگ ایرانیان وجود دارد؟

رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران: بله در فرهنگ­ ما این ضرب المثل وجود دارد که «در ناامیدی بسی امید است». اگر نقاط ضعفي هم در جامعه می‌بینیم باید برای حل آن مشکلات تلاش کنیم و اقدامات امیدوارکننده را افزایش دهيم. جایی که امید هست خلاقیت و نوآوری افزایش می­ یابد. افراد زمانی خلاقانه عمل می‌کنند که امید داشته باشند.

به همین دليل امید برای پیشرفت­ های فردی و اجتماعی لازم است و می­ توان گفت اميد انگیزه تحرک و پویایی برای رسیدن به آینده ­ای بهتر است تا آينده ­اي بهتر از امروز در سرنوشت افراد رقم بخورد. و اين خود باعث طراوت بخشيدن به زندگي افراد مي ­شود و اين يعني نشاط اجتماعی؛ و نشاط اجتماعي باعث از بین رفتن سستی­ ها مي ­شود. زمانی‌که مردم یک اجتماع نسبت به آینده امیدوار باشند، رضايت از زندگي افزايش مي‌يابد و احساس رضايت خود باعث تغییر و تحول مثبت در جامعه مي­ شود.

زماني که در زندگي اجتماعي شخصي يا در محيط‌ کاري هدف گذاري کنيم و احتمال تحقق آن يا دسترسي به آن اهداف بيشتر شود امید اجتماعی رشد خواهد کرد و خود اين مسئله باعث رضايتمندي افراد از زندگي مي ­شود.

پژوهش خبری : اميد در جامعه چه تاثيري بر افراد و زندگي آنها دارد؟

موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران: وقتي افراد جامعه اميدوار باشند همه ظرفيت­ هاي فردي و ظرفيت ­هاي جامعه رشد مي­ کند و نيز بستر مشارکت اجتماعي در آن جامعه شکل مي­ گيرد و افزايش مي­ يابد در همه جاي دنيا مشارکت موتور محرکه جامعه است در مشارکت اعتماد هم است، با وجود اين دو مولفه، سرمايه اجتماعي هم طبيعتا بالاتر خواهد بود. و اينها نسبت مستقيم با هم دارند؛ در جامعه ­اي که سرمايه اجتماعي بالا باشد، طبيعتا اميد به آينده بيشتر خواهد بود. چه سرمايه­ گذاري بيشتر از اين که ما بتوانيم اميد را در جامعه افزايش بدهيم. در جامعه ­اي که اميد نباشد افسردگي، هرج و مرج، بي تفاوتي است. در آن جامعه نشاط نيست. البته عکس اين هم است جامعه ­اي که اميدوار است، نشاط و رضايت بالاتري دارد. ابعاد سلامت چه رواني و چه اجتماعي بالاتر خواهد بود. به همين دليل يکي از انتظاراتي که از دولت هاست اميد در دل مردم از بين نرود. اميد که از بين برود ياس و نااميدي جايگزين مي­ شود در جامعه نااميد مردم مايوس ­اند، در اين جامعه اعتماد نخواهد بود و فاصله بين ملت و دولت در چنين جوامعي افزايش پيدا مي ­کند. افزايش اين فاصله تاثير منفي روي امنيت جامعه مي­ گذارد. اگر اميد نباشد خشونت و ... جاي اميد را مي­ گيرد.

پژوهش خبری :  چگونه مي­توان جامعه اي اميدوار داشت؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران: آموزش­ هاي فردي در نظام هاي آموزشي بايد متمرکز بر موضوع چگونگی انگيزه زندگي، کار و تلاش را در افراد بصورت فردي افزايش دهيم همين انتظار از مديران جامعه مي­رود که قانون مداري و توجه به حقوق شهروندي، شفافيت، سلامت، مسئوليت پذيري، پاسخگو بودن را در کار و مسئوليت­ شان جاري و ساري کنند، اينها همه اميد را افزايش مي‌دهد. اگر در کنار اين چندمولفه تعلق اجتماعي هم باشد، اميد به زندگي افزايش مي­ يابد که خود اين تعلق اجتماعي پايبندي و انسجام را در جامعه  به دنبال دارد.

پژوهش خبری :  اميد اجتماعي افراد چه تاثيري بر حاکميت دارد؟ 

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران: اعتماد به حاکميت، پشتوانه ­اي است براي حاکميت که بتواند کارهاي بزرگ انجام دهد. کارهايي که در نهايت منتج به ارتقاء شاخص‌هاي توسعه اجتماعي: رفاه، امنيت و... مي­شود. موضوع اميد اجتماعي موضوع کليدي است اگر چه ما در ايران کمتر روي اين مقوله‌ها کار کرديم. اميد اجتماعي حتي مي­تواند روي توسعه اقتصادي تاثير بگذارد. اميد مي­تواند امنيتي همه جانبه در جامعه فراهم کند. ما بايد با برنامه ­ريزي و مديريت برنامه­ ها اميد اجتماعي را در جامعه مستمر و پايدار کنيم و چون شاخص مشخصي براي سنجش اميد اجتماعي نداريم بايد هميشه جامعه را رصد کنيم. بايد هميشه به دنبال شاخص ­هايي باشيم که موضوع اميد اجتماعي را در جامعه محک بزنيم و آن را افزايش دهيم. نگهداشت اميد اجتماعي يک گام است و افزايش اميد اجتماعي گامي مهمتر است که بايد برنامه ­ريزي کرد. حتي در ادارات و سازمان­ها و نهادها مدير آن اداره در آن دستگاه اميد را افزايش دهد انگيزه تلاش در کارکنان افزايش مي ­يابد و همين باعث افزايش بهره­ وري در آنجا مي ­شود. در باشگاه ­هاي ورزشي وقتي مربي خوب وکار بلدي انتخاب شود همين انتخاب، اثر مثبت هم روي بازيکنان دارد و هم در جامعه اثرش مشهود است. مديريت صحيح و مديريت بر مبناي شايسته سالاري و قانون مداري مي­تواند به افزايش اميد اجتماعي در جامعه کمک کند، وجود تبعيض هاي اجتماعي به هر شکلي آزاردهنده است که ما مي­توانيم با رفع تبعيض آزارها را کاهش دهيم.

پژوهش خبری :  با چه شاخص­ه ايي مي­توان اميد اجتماعي در جامعه را سنجيد؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران:  سنجش شاخص سلامت اجتماعی را نمی توان فقط از بعد فردی و یا اجتماعی  انجام داد. برای سنجش شاخص امیداجتماعی در جامعه باید از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی موضوع بررسی شود و لذا پیشنهاد می شود که برای این سنجش از شاخص های ترکیبی استفاده کرد تا بررسی همه جانبه تر و واقع بینانه تری انجام گیرد جامعه موتور محرک­ هايي مي ­خواهد براي پيدا کردن اميد به آينده که مي­توان به عنوان مثال مثبت نگري، در رفتارهاي فردي؛ و صداقت در رفتار و گفتار، اميد را در مردم افزايش دهد. منتها در جامعه بايد شاخص­ه ايي باشد تا مردم حس کنند روند جامعه روند رو به رشد و مثبت است. و اين جز با نشان دادن تصميمات اجرا شده و کارهايي که به منظور ايجاد اميد براي مردم انجام شده است بدست نمي‌آيد. اينها بخشي از مؤلفه‌هايي است که اميد را در جامعه بالا مي برد. جامعه‌اي که مردمش اميدوار به آينده نباشند آن جامعه سرزندگي و شادابي لازم را درجامعه نخواهد داشت. دسترسی برابر فرصت ها و عدم تبعیض، پذیرش تکثر اجتماعی و فرهنگی، باز بودن فضای سیاسی، شفافیت، شایسته سالاری، پاییندی به قانون و ... نیز می توانند مهم باشند.

پژوهش خبری :  براي افزايش اميد درجامعه چه بايد کرد؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران:

1. بايد رضايت مردم از حاکميت بيشتر شود. جامعه به نوعي گفتمان اجتماعي نياز دارد که روي تعيين کننده­ هاي اجتماعي اثر مي ­گذارد؛ اميد هم يکي از تعيين کننده ­هاست. اگر اميد باشد شورش و هرج ومرج در جامعه اتفاق نمي افتد اگر اميد باشد بحران اجتماعي اتفاق نمي­ افتد. اگر اميد باشد خيابان براي بيان ديدگاه و نارضايتي ها نخواهد بود. اميد است که جامعه را به نقطه­ اي مي رساند که چشم ­انداز اصلاح امور در آينده را ببيند.
2. چون مقوله اميد اجتما­عي مقوله جديدي حتي در جوامع جهاني است بايد در محيط هاي مختلف با زبان هاي مختلف صحبت کرد و اين مسئله را تحليل موضوعي کرد.
3. رسانه هم يکي از وسايلي است که مي ­تواند در ترويج اين گفتمان کمک کند.

پژوهش خبری : نقش آموزش و پرورش در افزایش امید در جامعه چگونه است؟

دکتر سيدحسن موسوي چلک، رئيس انجمن مددکاري اجتماعي ایران:

بايد موضوع اميد اجتماعي را در مدارس بيان کرد و راه­هاي افزايش اين موضوع را با آموزه­هاي ديني و فرهنگي در جامعه آموزش و گسترش داد. بايد از مدارس شروع کرد و کلا در نظام آموزشي اين موضوع را بيان کرد و حتي در مجامع سياسي راجع به اين موضوع صحبت کرد.

خشونتي که در مدارس جاري است بايد با اميد اجتماعي مهار شود تا دانش ­آموزان اميدوار شوند. يکي از محيط‌هاي تاثيرگذار ما براي افزايش اميد اجتماعي آموزش و پرورش است. هيچکس نمي ­تواند نقش آموزش و پرورش را در اين بخش منکر شود منتها آموزش و پرورشي که تفکر اجتماعي داشته باشد، در عين حالي که روي محفوظات کار مي ­کند. روي تعيين کننده ­هاي اجتماعي هم کار کند. بي انگيزگي در دانش آموز تبعاتي شبيه خشونت، خودکشي، گرايش به مواد مخدر و غيره ..... را افزايش مي دهد. در مدرسه چون افراد در سنين يادگيري هستند، بي انگيزگي مي­ تواند روي کيفيت آموزش تاثير بگذارد. آموزش و پرورش نه فقط براي مقوله اميد اجتماعي بلکه براي تعين کننده هاي اجتماعي بايد برنامه داشته باشد. چون يکي از محيط هاي اجتماعي مهم و مورد وثوق جامعه است؛ حضور دانش آموز و اولياء ‌وي و اولياء مدرسه حداقل به مدت 12 سال فرصت خوبي است که ما بتوانيم افرادي را وارد جامعه کنيم که تحرک و پويايي و انگيزه براي ساختن کشور در آنها بيشتر از نااميدي و ياس باشد.

يکي از محوري­ ترين دغدغه ­هاي نظام آموزش و پرورش که تمام مسئولين اعم از والدين و مسئولين مدارس و مسئولين مملکتي دارند همين موضوع است. آشنايي با اين مقوله‌ها و تعيين کننده ها و چگونگي رسيدن به اين مولفه‌ها که در نهايت به افزايش اميد مي ­انجامد.

 پژوهش خبری // مریم عابدی