كارتن خواب ها، فراموش شدگان زندگي اجتماعي امروز

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز اصفهان؛ کارتن خوابی اصطلاحی که وقتی گفته می شود ، یاد افراد فقیری می افتیم که جایی برای زندگی ندارند و زیرانداز و رواندازشان در هر زمانی از گرمای شدید تابستان تا سرمای زمستان کارتن است و بیشترشان معتاد.

تفاوت بار مفهومي كارتن خواب‌ها با بي‌خانمان‌ها فراتر از آن چيزي است كه حتي بتوانيم تصورش را بكنيم.
آنهايي كه به اشتباه كارتن خواب مي‌خوانيم بي‌خانمان‌هايي هستند كه خانه و سرپناهي براي ماندن ندارند. مجرم نيستند اما زمينه‌هاي جرم در ميان آنها بسيار وجود دارد. آنها فقط بي‌خانمان هستند و مشكلات اقتصادي، مشاغل فصلي، نبود كار در شهرستان، بي‌پولي، اعتياد و... باعث شده تا از بد روزگار همگي زير يك سقف كه گرمخانه مي‌نامندش جمع شوند و كارتن خواب نام بگيرند.

افرادی که هيچ اتفاقي در اطرافشان، برایشان اهميتي نداردو لحظات زندگي آنها را به شمار نمي آورد. به طور معمول از سر فقر لباس های کهنه و پاره ایی دارند و بیشتر اوقات که آنها را می بینیم  ، داخل سطل هاي زباله دنبال چیزی برای خوردن یا فروختن می گردند و ديده نشدن و  فراموش شدن، بخشي از وجودش و باورش  شده است.

ولی همیشه این گونه نیست، در بسیاری مواقع کارتن‌خواب‌ ها ممکن است سرپناه نیز داشته باشنداما به علت بیکاری و خرده فرهنگ  ها ی رايج درمحله شان، در خیابان پرسه می‌زنند و روزگار می گذرانند یا  معتادان خيابانگردی اند که سرپناه‌هایی موقت و غیرثابت مانند پاتوق‌ها، خانه‌های مجردی، سرپناه‌ها و ... دارند اما  بی‌سرپناه نیستندهمچنین عده‌ای نیز به‌ علت  عوارض شديد جسمي و رواني اعتیاد و محرومیت از حداقل های حمايت اجتماعی، بدون برخورداري از هیچ سرپناهی در خیابان زندگی می‌کنند.

عوامل زیادی در پیدایش بی خانمانی یا کارتن خوابی به عنوان  پدیده یا معضلی  جهانی نقش دارند ولی فقرهمیشه یک عامل تعیین کننده در آن است.

نخستین بار موضوع رسیدگی به متکدیان و بی‌خانمان‌ها در سال 1378 در شوراي عالي اداري کشور مصوب شد و طی آن  ۱۱ دستگاه اجرايي از جمله شهرداري، بهزيستي، کميته امدادامام خمینی (ره)، نيروي انتظامي،‌ وزارت بهداشت موظف به ساماندهی کارتن خواب ها شدند.

بیمه سلامت کارتن خواب ها در دست اقدام

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان  بهزیستی از در دست اقدام بودن پوشش بیمه سلامت کارتن‌خواب‌ها خبر می دهد و می گوید: بیمه سلامت در حال هماهنگی با ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت کشور است تا فکری برای بخش حمایتی این بیماران انجام شود.

مجید رضازاده با اشاره به اینکه مردم می توانند در هرجایی از کشور محل کارتن خواب ها را برای حمایت به شماره اورژانس اجتماعی 123 اعلام کنند ادامه داد: حدود 140 مرکز گذری آسیب،50 مرکز شبانه و 250 تیم سیار برای ارائه خدمات بهزیستی  به کارتن خواب های کشور فعال هستند که ظرفیت نگهداری  هر سرپناه حدود 40 تا 50 نفر و مراکز روزانه  150 نفر است اما تیم‌‌های سیار به هر تعدادی می‌توانند خدمت‌رسانی کنند

وی  افزود: کارتن خواب ها پس از معرفی به این مراکز ،  ابتدا غربالگری می‌شوند چنانچه مشکل اعتیاد داشته باشند به مراکز درمانی و اگر بی‌سرپناه باشند به مراکز نگهداری یا مراکز گذری ارجاع داده می‌شوند تا به آنها غذای گرم، سرنگ، سوزن و خدمات بهداشتی ارائه شود.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان هم به ارائه خدمات شبانه به طور متوسط به 14 کارتن خواب  مرد با  میانگین بیش از 35 سال درتنها مرکز سرپناه شبانه بهزیستی  اصفهان اشاره کرد و گفت: بیش از80 درصد کارتن خواب های مستقر در این مرکز اعتیاد به مواد مخدردارند.

مجتبی ناجی افزود: در این مرکز با ظرفیت 30 نفر خدماتی همچون حرفه آموزی ،درمان اعتیاد و مشاوره ارائه می شود.

وی مدت اقامت این افراد درمرکز سرپناه را سه ماه اعلام و تأکید کرد: بیشتر کارتن خواب های نگهداری شده پس از ترخیص ،به علت داشتن روحیه انفرادی و هنجار شکن از اجتماع طرد می شوند.

ناجی افزود: بانوان کارتن خواب هم به طور متوسط 2 تا 3 نفر در هر شب در مرکز اجتماع درمان مدار زنان اصفهان خدمات دریافت می کنند برخی از شب ها هم هیچ مراجعه کننده نیست.

در استان اصفهان تیم‌های کارتن‌خوابی با تعداد بالا نداریم و هیچ گاه ظرفیت مراکز بهزیستی اصفهان تکمیل نشده است.

گرمخانه شبانه روزی شهرداری اصفهان هم با همکاری خیران به ظرفیت 50 تا 60 نفر با ارائه خدمات رفاهی دائر است و لباس های افراد کارتن خواب بعد از ورود به گرمخانه تعویض و وضع روحی و جسمی آنها  از نظر بهداشتی و پزشکی کنترل می شوند تا معتادان  به مراکز ترک اعتیاد هدایت شوند.

اعتیاد حدود 70 درصد کارتن‌خواب‌ها در کشور

آمارهای رسمی و بررسی های میدانی نشان می دهد که ناامنی های اجتماعی و پیامدهای آن همچون سرقت، کارتن خوابی و ... در بسیاری از موارد با متغیر اعتیاد رابطه مستقیم دارد.

به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر، حدود 70 درصد کارتن‌خواب‌ها در کشور  معتادند و بقیه هم ظاهری شبیه معتادان دارند؛اما به واقع اینها کارگران فصلی، مهاجران، بیماران مزمن روانی، کودکان کار، زنان خیابانی و افراد فاقد جا و مکان اند.

پرویز افشارافزود:  به علت  تشابه ظاهری این افراد با معتادان متجاهر( معتادانی که آشکارا در جامعه  مواد مصرف می کنند و دیگران را نیز به مصرف تشویق می کنند) ، آنها نیز انگ اعتیاد می‌خورند اما با  غربالگری‌ها مشخص می‌ شود معتاد نیستند، در واقع  کارتن‌خوابی ناشی از آسیب‌های متعدد اجتماعی است که به صورت خیابان خوابی ظهور و بروز می‌کند.

سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر با اشاره به فعالیت هزارو 182 مرکز ماده  15 (مراکز اقامتی میان مدت درمان اعتیاد) ، 20 مرکز ماده 16 (مراکز ترک اعتیاد اجباری)  و هفت هزارو 516  مرکز درمان اعتیاد سرپایی دولتی و غیردولتی در کشور ادامه داد:همچنین 241 مرکز گذری خدمات کاهش آسیب و 331 تیم سیار  انجام می دهند و 77 مرکز سرپناه شبانه  هم در کشور دائر است.

افشار تأکیدکرد : متولیان باید  معتادان بی‌بضاعت را قبل از آنکه در کف خیابان بیفتند پوشش دهند تا ، عمق و شدت اعتیاد خود را در قالب کارتن‌خوابی نشان ندهد.

مراکز گذری کاهش آسیب چند سالی است که مانند کشورهای دیگر در ایران راه اندازی شده اند ؛این مراکز با اخذ مجوز فعالیت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به افراد کارتن خواب و گرفتار بیماری اعتیاد خدمات ارایه می دهند

تیم های امدادرسان سیار نیز2 تا 3 نفره ،محله های پرخطر را شناسایی و به کارتن خواب ها ( معتادان و افراد در معرض خطر) خدمات رسانی می کنند.

 فرمانده انتظامی شهرستان  اصفهان هم به  جمع آوری 305 کارتن خواب در چند روز گذشته اشاره کرد و گفت: ۱۹۹ نفر از آنها بر اساس ماده ۱۵ تحویل کمپ‌های ترک اعتیاد، ۲۵ نفر بر اساس ماده ۱۶ تحویل مرکز قلعه‌شور و بقیه نیز به علت  همراه داشتن مواد مخدر به دادسرای اصفهان معرفی شدند.

سرهنگ حسن یاردوستی افزود:  باید توجه داشت که هر بار که طرح جمع‌آوری کارتن‌خواب‌های اصفهان اجرایی می‌شود حدود ۳۰ درصد از این افراد در جمع‌آوری‌های قبلی نیز بوده‌اند.

تأکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت ایجاد مراکز پیشگیری از آسیب های اجتماعی مردمی

برای برخورد با پدیده شوم اعتیاد و پیامدهای آن ، دستگاه هایی مانند شهرداری ،بهزیستی، نیروی انتظامی  و خیران ، با اجرای طرح هایی مانند  ساخت گرمخانه ها و مراکز ترک و درمان اعتیاد تلاش می کنند نه فقط به کارتن خواب ها بلکه به  کاهش آسیب های ناشی از مصرف مواد کمک کنندو  هر کدام به سهم خود برای بهبود بیماری اعتیاد و وضع سلامت جسمی و روانی معتادان همچنین طرد شدگان اجتماعی گام های موثری بردارند.

ضرورت ایجاد مرکز پیشگیری از آسیب های اجتماعی مردمی در پی فرمایشات موکد رهبر معظم انقلاب در اولویت برنامه خیران قرار گرفت.

طرد شدگان اجتماعی از جمله کارتن خواب ها که بیشتر هم معتادند بنا بر علل مختلف از جمله ترس و ... برای اسکان، گرمخانه های مردمی (خیرساز) را به گرمخانه های دولتی از جمله بهزیستی و شهرداری ترجیح می دهند.

اولین گرمخانه مردمی  ایجاد شده در استان  اصفهان ،گرمخانه مردمی بی خانمان ها در اصفهان است.

15 ماه از راه اندازی این گرمخانه می گذرد و اینک صدها کارتن خواب در اسکان 24 ساعته رایگان ، با اطعام، درمان اعتیاد ،درمان بیماری های جسمی و روحی همچنین آموزش و توانمند سازی به آغوش جامعه بازگشته اند.

محسن انصاری خیر و مدیر گرمخانه مردمی بی خانمان ها از راه اندازی اولین آرام سرای مردمی بانوان کشور در اصفهان خبر می دهد و می گوید در این مرکز به  بانوان همراه فرزندانشان در اسکانی 24 ساعته خدماتی همچون اطعام، درمان و حرفه آموزی ارائه می شود.

وی افزود: مکان فعلی این گرمخانه اجاره ایی است و امیدواریم با قول‌های مسئولان شهرداری، شاهد یک مرکز دائمی برای این افراد باشیم.

مدیر گرمخانه مردمی بی خانمان ها ادامه داد:در صورت حمایت و همکاری مسئولان علاوه بر افزایش کمی و کیفی فعالیت این گرمخانه، بزودی برنامه های علمی مدون درباره حل معضل کودکان کار اجرا خواهیم کرد.

در هر صورت يكي از سر ناچاري و بي‌پناهي به گرمخانه پناه آورده و ديگري به اجبار. اما مهم اين است هيچ كس در گرمخانه احساس غربت نمي‌كند چون همه آنها در يك مسئله با هم تفاهم دارند. همه بي‌خانمان هستند و هيچ چشمي منتظر بازگشت آنها نيست.

در گرمخانه ها سهم هر كس از خوشبختي يك جفت دمپايي پلاستيكي آبي، يك وعده غذاي گرم، يك دوش آب گرم و جايي براي خوابيدن است. بخاري‌هاي بزرگ یا کولرهای خنک، يك تلويزيون بزرگ به همراه تعداد زيادي بي‌خانمان، اعضاي ثابت و متغير گرمخانه‌ها را تشكيل مي‌دهند.

کارتن خوابی می تواند معضل همیشگی نباشد

کارتن‌خواب‌ها طردشدگان اجتماعی‌اند.آنان از جامعه رانده شده و از شیوه متعارف زندگی که اغلب مردم آن را برای خود بدیهی تصور می‌کنند، محروم‌اند. آن‌ها اینقدر از جامعه دور افتاده‌اند که از همه می‌ترسند.

کارتن‌خواب‌ها، همان آدم‌هایی هستند که در کوچه پس کوچه‌های شهر،روز را به شب و شب را با هزار ترس و نگرانی به صبح می‌رسانند؛ آنها گروهی  از همین آدم‌های معمولی هستند که تنها در زندگی دچار مشکل شده‌اند.

در بسیاری از تحقیقات علمی  و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی،طرد اجتماعی و بی‌‌خانمانی با هم به کار می‌رود؛ در واقع  آن دسته از افراد جامعه که در خیابان‌ها می‌خوابند و با عنوان کارتن خواب از آنهایاد می‌شود، نقطه اوج طرد شدگی اجتماعی اند.آنها ازجامعه رانده شده و از شیوه متعارف زندگی محرومند؛ پس طبق  سیاست‌ اجتماعی، برای بهبود وضع این افراد باید برنامه ریزی و سیاست گذاری  کرد.

پدیده کارتن خوابی به طور کلی یک معضل همیشگی نیست، بلکه می توان با اتخاذ راهکارهای مناسب مناسب همچون حرفه آموزی، مجبور كردن كارتن‌خواب‌ها به انجام كارهاي اجباري با پرداخت دستمزد ،ارائه تسهیلات و فرهنگ سازی این افرادرا مجدد به جامعه بازگرداند.

ساماندهي بي‌خانمان‌ها نيازمند يك عزم ملي است و همكاري و تعامل همه نهادها و دستگاه‌هايي را كه به نحوي با اين مسئله مربوط مي‌شوند را مي‌طلبد.

به هر حال قصه‌ کارتن‌خواب‌ها قصه‌های پر دردی است. رازگشایی از زندگی آن‌ها کار هر کسی نیست؛ باید دل به دلشان داد. شوک‌های روحی و روانی و عاطفی و اقتصادی و به دنبالش افسردگی، از علل شروع مرحله کارتن خوابی است. بین کارتن‌خواب‌هاي افراد تحصیل کرده و ورشکست ثروتمند هم پیدا می شود.

کارتن خوابها هم انسانند  با این افرادکه  زندگی کنید،تازه متوجه می‌شوید که آنها روح‌های لطیف بزرگی دارند مهربانند با گذشت و دوست دارند مثل انسان های معمولی در جامعه باشند.

نگارنده: سیده پروین امامی