آسیب شناسی صنعت اسباب بازی در کشور

چکیده نشست پژوهشی:

• ساماندهی موضوع اسباب بازی از طریق حمایت ، هدایت و نظارت بر طراحی ، ساخت، واردات و توزیع اسباب بازی کودکان، از مهمترین وظایف شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب بازی است.
• این شورا، باید مجوز ترخیص اسباب بازی از مبادی قانونی گمرکات را صادر کند. هرگونه ترخیص در سطح کشور باید با مجوز کانون باشد.
• ماهانه 5/ 7 میلیون دلار اسباب بازی از مبادی قانونی وارد کشور می شود. برآورد این است که تا پایان سال 96 این رقم به 8 میلیون دلار برسد. یعنی نزدیک به 90 میلیون تومان
• 114 میلیون دلار، میزان برآورد قاچاق اسباب بازی، در سال 1395 بوده است.
• در 5 سال اخیر سهم سرانه اسباب بازی به صورت میانگین در جهان 34 دلار است. در اروپا 250 دلار، در آمریکا 350 ، چین 3 / 6 دلار، در ایران قبلا 3 دلار بوده اما اخیرا رشد پیدا کرده است و به کمتر از 10 دلار رسیده است.

پژوهش خبری صدا وسیما:3کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 1000 مرکز در سراسر کشور دارد، که 770 مرکز آن ثابت است ، 170 تا سیار و 57 تا پستی است. مراکز سیار معمولاً با یک مربی در مناطق روستایی حضور پیدا می‌کنند. در تابستان‌ها معمولاً ظرفیت مراکز کاملاً پر می‌شود. کانون یک فرصت بسیار مناسب برای فرزندان ما در حوزه‌های فرهنگی، ادبی و هنری است.

پژوهش خبری صدا وسیما در 27 آبانماه در  نشستی خبری، با حضور آقایان محسن حموله، رئیس دبیرخانه شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب بازی و رضا قمرزاده، معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به آسیب شناسی صنعت اسباب­ بازی در کشور پرداخت.

شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب بازی

19 سال است که شورای نظارت بر ساخت، طراحی، واردات و توزیع اسباب بازی، با مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته و آیین نامه اجرایی آن را شورای فرهنگی عمومی تصویب کرده و به کانون اعلام کرده است. کانون ریاست این شورا را بر عهده دارد.

اعضای این شورا شامل: آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (یک کارشناس هنری و یک کارشناس فرهنگی) ، وزارت صنعت و معدن و تجارت ( بخش صنعت و بخش بازرگانی)، وزارت بهداشت (2 روانشناس در حوزه کودک)، وزارت علوم، صداوسیما، اتحادیه صنف پلاستیک و نایلون .

فعالیت ­­­ها:

1ـ واردات :

 شورای نظارت باید مجوز ترخیص اسباب بازی از مبادی قانونی گمرکات را صادر کند. هرگونه ترخیص در سطح کشور باید با مجوز کانون باشد.

از سال 81 که مجوز واردات اسباب بازی در کشور آزاد و اعلام شد تا پایان شهریور 96، در شورا 34432 پرونده داشته است[1]، از این تعداد اسباب بازی 907407 اسباب بازی برای ورود به کشور، رای ‌گرفته است.

اخیرا در کمیسیون ستاد استان تهران ، حرکتی جهت نظارت بر سطح عرضه آغاز شده است. (بر 300 فروشگاه در سطح تهران) بررسی در حوزه واردات اسباب بازی، با حضور کارشناس شورای نظارت بر اسباب بازی، کارشناس وزارت صنعت و معدن و ستاد نشان می‌دهد 90 درصد از اسباب بازی ‌های موجود در بازار وارداتی است و تنها 10 درصد ساخت داخل می باشد.

ماهانه 5/ 7 میلیون دلار اسباب بازی از مبادی قانونی وارد کشور می شود. برآورد این است که تا پایان سال 96 این رقم به 8 میلیون دلار برسد. یعنی نزدیک به 90 میلیون تومان

2- ثبت طرح و صدور مجوز

از سال 81 ثبت اسباب‌بازی در شورای نظارت شکل گرفت. این شورا کمیسیونی به نام کمیسیون ثبت طرح و صدور مجوز تولید دارد. همه اسباب‌بازی­ها برای تولید، باید از این کانال عبور کنند. یعنی از ابتدا پرونده تشکیل می‌شود و پس از طی مراحل، گواهی ثبت اسباب بازی صادر می‌شود.  سال 81، 2790 اسباب بازی در این شورا ثبت شد.

6 گروه برای اسباب‌بازی‌ها وجود دارد: 

برای مجوز تولید، از سال 91 شورای نظارت قانونی در شوررا تصویب کرد که کلیه اسباب‌بازی‌ها برای تولید باید مجوز شورا را کسب کنند.

شورا از سال 91 تا پایان شهریور 96، 541 نوع پرونده مجوز تولید اسباب‌بازی داشته است.

3- اسباب بازی های داخلی باید هولوگرام دار می شوند.

برای نظارت بیشتر و افزایش اعتماد و امنیت خانواده‌ها، هولوگرام اسباب‌بازی طراحی شد، که در واقع شناسنامه دار کردن اسباب بازی هاست. هر هولوگرام دارای یک شماره است که با نصب بر چسب بر مجوز تولید، گواهی‌نامه و اسباب‌بازی ، مخاطب می‌تواند با ارسال آن به سامانه 300074010، اطلاعات کامل اسباب بازی، مثل نوع گروه سنی، تاریخ مجوز، تیراژ و ... را بگیرد. تولیدات داخل موظف هستند این هولوگرام را داشته باشند. طراحان و تولیدکنندگان اسباب بازی که طرح خود را در دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی به ثبت رسانده و گواهینامه و یا مجوز تولید دریافت کرده اند، به منظور تولید انبوه می بایست تقاضای هولوگرام نمایند.

هولوگرام کانون امنیت مناسب دارد. تعداد آن مشخص است به چه کسی داده می‌شود و به چه کاری می­آید هم مشخص است. تا حال نزدیک به 6 میلیون هولوگرام توزیع شده است.

صنعت اسباب­ بازی اتحادیه ندارد

یک مشکل اساسی در صنعت اسباب بازی که 19 سال است حل نشده، طبق مصوبه جلسه 20 شورای نظارت بر اسباب بازی، اتحادیه مستقلی برای این صنعت وجود ندارد. بخش واردات آن بر عهده اتحادیه خرازها و بخش تولیدات داخل بر عهده اتحادیه نایلون و پلاستیک است که همین جداسازی دو اتحادیه، مشکلات فراوانی به بار آورده است؛ ضمن اینکه، بعضی اسباب بازی‌ها مثل اسباب بازی‌های چوبی مقوایی یا فلزی، شامل هیچکدام از این دو اتحادیه نمی‌شود.

وزارت صنعت باید پاسخ این سؤال را بدهد که با توجه به وجود قانون چرا تا کنون اتحادیه تشکیل نشده است؟! یکی از دلایل آن مقاومت اتحادیه‌ خرازها و اتحادیه پلاستیک است که زیر بار این موضوع نمی‌روند و و وجود "قانون تجمیع اتحادیه ها" در سال 1395 را ملاک مخالفت خود برای اتحادیه شدن صنعت اسباب بازی قرار داده اند.

اما قانون صنفی کشور می‌گوید اگر واحدی 400 فروشگاه در سطح عرضه داشت باید اتحادیه مستقل داشته باشد.

طی یک تحقیق میدانی مشخص شد، 12 هزار فروشگاه اسباب‌بازی که از 1 تا n قلم اسباب‌بازی می‌فروشد، وجود دارد، پس نمی‌خواهند این اتفاق بیافتد و این اتفاق منجر به صدمه زدن به منافع مالی برخی  اتحادیه های دیگر شود. 19 سال است که دبیرخانه کانون دنبال تشکیل اتحادیه است.

 سرانه اسباب ­بازی

در 5 سال اخیر سهم سرانه اسباب بازی به صورت میانگین در جهان 34 دلار است. در اروپا 250 دلار، در آمریکا 350 ، چین 3/6 دلار، در ایران قبلا 3 دلار بوده اما اخیرا رشد پیدا کرده است و به کمتر از 10 دلار رسیده است.

وضع قاچاق

114 میلیون دلار، میزان برآورد قاچاق اسباب­بازی، در سال 1395 بوده است.

برخی عوامل منجر به افزایش روند قاچاق اسباب بازی شده است از جمله آنها وجود تعرفه های ناکارآمد در گمرک است. تعرفه بالا و عدم نظارت دقیق و کنترل در اظهارها باعث افزایش قاچاق شده است . تعرفه اسباب بازی در گمرکات 26 درصد و تعرفه قطعات اسباب‌بازی که رونق بازار کار و تولید را در پی دارد، 10 درصد است.

ما در کشور صنعت اسباب‌بازی نداریم. اما در تلاش برای رسیدن به مراحل خوبی هستیم.

شورای نظارت بر اسباب بازی و کانون، قوانین و دستورالعمل‌های کامل در خصوص واردات و قاچاق اسباب‌بازی دارد. اما یک عزم ملی نیاز است که همه کمک کنند تا از ورود اسباب‌بازی قاچاق، خطرناک و ممنوعه جلوکیری شود.

استاندارد اسباب­ بازی

از سال 82 استاندارد اسباب‌بازی اجباری شده و تحت نظر و تأیید سازمان استاندارد قرار گرفته است . البته هم واردات و هم تولیدات داخل نیاز به نظارت بیشتر از سوی استاندارد دارد. مثل اسباب بازی ‌هایی که آب یا تیر پلاستیکی دارند.

وضع صادرات در صنعت اسباب بازی:

علی رغم تلاش هایی که شده سهم صادرات اسباب بازی در مقابل واردات ناچیز است. تولید کننده ها با پشتیبانی بخش های دولتی باید تلاش بیشتری در این زمینه بکنند.

معرفی برخی نمونه ­های صادراتی کشور:

• شرکت طلوع آفتاب کمال، نزدیک به دو سال است روی صادرات به ترکیه و آسیای میانه کار می کند ضمن اینکه نشان استاندارد ملی ایران را دارد در کشور های مذکور هم استاندارد می گیرد تا بتواند در بازار آن کشور عرضه کند.
• شرکت دورج به عراق و کشورهای همسایه صادرات محدود دارد.
• شرکت هوپا که نمونه های گیگا میک فرانسه را تولید می­ کند توانست برخی تولیدات را به فرانسه صادر کند و نماینده گیگا میک نیز در برخی نمونه ها بجای واردات از این شرکت خرید می کند
• آقای فتوت نماینده گیگامیک در ایران است به نام شرکت ذهن زیبا

کلام آخر

به نظر می رسد صنعت اسباب ­بازی با وجود پتانسیل فراوان برای رشد، مغفول مانده است و به توجه بیشتری چه از سوی دولت و چه بخش خصوصی، نیاز دارد. مساله نداشتن اتحادیه نیز از مهم ترین نیازهای این صنعت در کشور است که کار رسانه ­ای بیشتری را می­ طلبد.

پژوهش خبری// تینا صالحی

----------------------------------

[1] - در هر پرونده ممکن است چند مدل اسباب بازی وجود داشته باشد.