اهداف سفر تیلرسون به جنوب آسیا

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا وسیما ؛رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا در سفر اخیر منطقه ای خود از افغانستان ،پاکستان و هند دیدن کرد .وی در سفر به کابل که بسیار با احتیاط و اعلام نشده صورت گرفت با محمد اشرف غنی رئیس جمهوری ،عبدا... عبدا... رئیس شورای اجرایی و حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان دیدار و در مورد تحولات این کشور و آینده برنامه های نظامی و امنیتی آمریکا در افغانستان گفتگو کرد .

سیاست دوگانه واشنگتن
سفر تیلرسون به افغانستان پس از اعلام اخیر راهبرد نظامی آمریکا در افغانستان از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا صورت گرفت .بسیاری براین اعتقادند که آمریکا در دوره ترامپ برخلاف دوره باراک اوباما رئیس جمهوری قبلی این کشور که بر خروج و یا ایفای نقش آموزشی نیروهای آمریکایی در افغانستان تاکید داشت سیاست دوگانه چماق و هویج را در مورد طالبان اتخاذ کرده است .
در همان حال که واشنگتن اعلام کرده است از سیاست گفتگو با طالبان حمایت می کند ،سیاست سرکوب این گروه را نیز با جدیت دنبال می کند.علاوه براین در حالی که محافل داخلی در افغانستان آمریکا را به حمایت از گروه تروریستی داعش در آن کشور متهم می کنند ترامپ ادعای مقابله با داعش در افغانستان را سر می دهد.
بخصوص آنکه روسیه اخیرا در مورد سکوت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو در مورد پرواز شبانه هواپیماهای ناشناس در آسمان افغانستان به این سازمان هشدار داد و تاکید کرد این هواپیماها شبانه گروههای تروریستی از جمله داعش را در افغانستان تجهیز می کنند.
رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه سفر منطقه ای خود از پاکستان نیز دیدن کرد .به گزارش بسیاری از رسانه ها ،مقامات اسلام آباد از این سفر استقبال سردی داشتند و به جای دیدار انفرادی با وی ترجیح دادند به شکل جمعی با تیلرسون دیدار و گفتگو کنند.زیرا این سفر در شرایطی صورت گرفت که روابط پکستان و آمریکا به شدت متشنج است .اظهارات اخیر دونالد ترامپ ضد پاکستان و متهم کردن این کشور به حمایت از گروههای تروریستی و تبدیل شدن به پایگاهی برای آنها به شدت روابط اسلام آباد و واشنگتن را متشنج کرده است .دولت پاکستان ضمن رد اتهامات ترامپ و سایر مقامات آمریکایی اعلام کردند که پاکستان هممواره در خط مقدم مقابله با تروریسم بوده و تلفات مادی و انسانی زیادی را نیز در این خصوص داده است .دولت پاکستان انتظار داشت رهایی یک زوج کانادایی از چنگال گروه تروریستی حقانی به نرمش در مواضع واشنگتن در برابر پاکستان بیانجامد. بویژه آنکه ترامپ در پیام توئیتری خود آنرا در راستای همکاری های آمریکا و پاکستان برای بهبود روابط دو جانبه دانست .با ابن حال تیلرسون در اسلام آباد مجددا پاکستان را به حمایت از تروریسم متهم کرد که با واکنش تند مقامات پاکستان روبرو شد .

دهلی نو ؛ هدف اصلی سفر !
بسیاری از محافل مهمترین دیدار منطقه ای وزیر امور خارجه آمریکا در جنوب آسیا را سفر به هند ارزیابی می کنند که از چند جهت مهم و قابل توجه است .
اول آنکه تیلرسون در سفر به هند نشان داد که انتخاب آمریکا در منطقه آن کشور است و واشنگتن خواهد کوشید نقش بیشتری را به هند بدهد .

دوم آنکه آمریکا می کوشد با حمایت از هند در بخشهای مختلف نظامی و اقتصادی این کشور را بیشتر به سمت غرب سوق دهد و موقعیت روسیه را در روابط با هند بخصوص در بخش نظامی که از روابط راهبردی برخوردارند تضعیف کند

 سومین هدف تیلرسون از سفر به هند تلاش برای ایجاد اتحاد منطقه ای با حضور افغانستان است .همزمان با سفر تیلرسون به هند محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان هم به هند سفر کرد.هر چند در مورد دیدار احتمالی سه جانبه میان تیلرسون ،اشرف غنی و مقامات هندی گزارشی منتشر نشد اما برخی مقامات افغانستان از پیشنهاد مقامات آمریکایی برای برای برگزاری مذاکرات سه جانبه هند –آمریکا و افغانستان برای کمک به حل بحران این کشور استقبال کردند.بسیاری از محافل این پیشنهاد را نقطه مقابل برگزاری مذاکرات چهارجانبه روسیه –چین –پاکستان و افغانستان می دانند و این محافل براین باورند آمریکا در حال تضعیف نقش چین و روسیه برای کمک به حل بحران افغانستان است .

چهارمین هدف آمریکا از تقویت روابط خود با هند رودر رو قراردادن این کشور با چین است ودو کشور از پرجمعیت ترین کشورهای جهان هستند .تیلرسون اخیرا با اشاره به اینکه هند و چین باید دارای ارتشهای قدرتمندی در جهان باشند نشان داد که سیاست آمریکا در منطقه تقویت قدرت نظامی و امنیتی دهلی نو است که ضمن تبدیل هند به بازار مهمی برای صنایع تولیدی آمریکا می تواند هند را در برابر چین قرار دهد.
از اینرو برخی از خبرگزاری ها از ارائه طرح اقتصادی آمریکا به هند به عنوان طرح مقابل طرح اقتصادی چین مبنی بر یک جاده –یک کمربند خبر می دهند .هند که از حضور در این طرح خودداری کرده و در مورد عبور ان از کشمیر تحت کنترل پاکستان هشدار داده است در طرح اقتصادی آمریکا برای خنثی کردن طرحهای اقتصادی چین جایگاه مهمی دارد.

پنجمین هدف آمریکا ، تقویت هند در افغانستان و رودرو قرار دادن این کشور با پاکستان است .هر چند آمریکا ادعا می کند برای کمک به حل بحران افغانستان تلاش می کند اما تردیدی نیست واشنگتن از وضعیت بحرانی افغانستان که ادامه حضور نظامی آمریکا را در آن کشور توجیه می نماید استقبال می کند.پاکستان که افغانستان را حیاط خلوت خود می داند با حضور نظامی و امنیتی هند در آن کشور به شدت مخالف است و آنرا اختلال در امنیت ملی خود می داند.به گفته مقامات ارشد آمریکا افغانستان در مرحله اول به کمک هند برای به دست آوردن قدرت بیشتر و مقابله با توانایی بازسازی طالبان که عمدتا در خاک پاکستان حضور دارند احتیاج دارد.این در حالی است که دولت پاکستان معتقد است اقدام آمریکا در پر رنگ کردن نقش هند در افغانستان تاثیری در یایان دادن به جنگ 17 ساله این کشور نخواهد داشت و بیشتر به بی ثباتی منطقه منجر خواهد شد .از اینرو اسلام آباد بارها از دولت افغانستان آمریکا خواسته است که ملاحظات اسلام آباد را در مورد حضور نظامی و امنیتی هند در افغانستان در نظر بگیرند.

ششمین هدف آمریکا از توسعه همکاری با هند و سفر اخیر تیلرسون به آن کشور همراه کردن دهلی نو با سیاستهای منطقه ای آمریکا از جمله در مورد کره شمالی و اعمال فشار بر چین در این مورد است .آمریکا می کوشد از حساسیتهای هند در مورد چین در جهت منافع خود بهره برداری نماید .زیرا واکنشهایی که ناتو و کشورهای اروپایی در مورد اعمال فشار بر چین نشان دادند مشخص شد که چندان تمایلی برای همراهی با سیاستهای تهاجمی امریکا ضد کره شمالی را ندارند.
از اینرو آمریکا انتظار دارد کشورهای حوزه پیرمونی چین را محور واشنگتن متحد نماید .در واقع می توان گفت آمریکا از اختلافات و تنش های موجود در روابط سه قدرت اتمی آسیا یعنی چین ،پاکستان و هند در جهت منافع خود بهره برداری می کند.تلاش هند برای تبدیل شدن به یک قدرت مهم و تاثیر گذار منطقه ای و سپس بین المللی و عضویت دایم در شورای امنیت سازمان ملل باعث شده است تا روابط خود را با غرب بخصوص آمریکا توسعه دهد.تلاش این کشور برای ایجاد اتحادیه های نظامی و امنیتی با حضور استرالیا ،هند ،ژاپن و کره جنوبی به خوبی نشان می دهد که آمریکا برای امنیت منطقه برنامه ریزی کرده است .
از اینرو چین و سپس پاکستان به عنوان رقبای اصلی هند در منطقه برای پرهیز از هرگونه تنش خواستار برخورد هوشمندانه این کشور با تحولات منطقه ای و همراهی با سیاستهای آمریکا هستند.
هند اززمان جگ سرد و فضای دو قطبی جهانی همواره روابط متوازنی با قدرتهای جهانی داشته و کوشید تا رهبری کشورهای کوچکتر از جمله غیر متعهد را برعهده بگیرد .از اینرو این احتمال که هندوستان کاملا در راستای سیاستهای آمریکا قرار بگیرد ضعیف است .زیرا این نگرانی را دارد که پاکستان و چین نیز با توسعه روابط برای هند دردسر درست کنند.
یکی دیگر از موانع در این خصوص تمایل هند برای تولید مشترک ادوات نظامی با آمریکا است .این در حالی است که خبری در مورد موافقت آمریکا با این خواسته دولت هند منتشر نشده است .هند معتقد است برای افزایش درآمدهای صادراتی باید به توسعه صادرات نظامی نیز توجه بیشتری نشان دهد و در همین راستا روابط خود را با روسیه به تولید مشترک تغییر داده است .
اما آمریکا هنوز در این مورد پاسخ مثبتی به هند نداده است و این بدان معنا است که از دیدگاه آمریکا هند باید همچنان خریدار سلاح های آن کشور باشد .در این حال در مورد بحران کشمیر نیز هند انتظار دارد آمریکا با اتخاذ موضع جانبدارانه از هند در مورد بحران کشمیر به حل آن کمک کند .
این در حالی است که به رغم اختلافات و تنش در روابط پاکستان و آمریکا ،این کشور به خوبی می داند که برای موفقیت ارتش آمریکا در افغانستان به کمکهای پاکستان نیاز دارد و نمی تواند به طور کامل پاکستان را در روند تحولات افغانستان نادیده بگیرد.به همین دلیل دولت واشنگتن تاکنون موضع حمایتی برای حل بحران کشمیر به نفع هند اتخاذ نکرده است .علاوه براین ساختار سیاسی هند ساختاری دمکراتیک دارد که تصمیم گیری یک جانبه از سوی دولت دهلی نو را ضد همسایگان آن و همچنین همراهی کامل با سیاستهای آمریکا در منطقه دشوار می کند.اگر چه حزب حاکم بهاراتیاجاناتا حزب ملی گرا ومعتقد به اصول هندوئیسم در هند است اما در تصمیم گیری نمی تواند دیدگاه احزاب در پارلمان را نادیده بگیرد. این در حالی است که برخی از محافل براین اعتقادند که میان دیگاههای دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و دولت هند در مورد مسایلی همچون پاکستان ،افغانستان و مهار چین اشتراک دیدگاه وجود دارد اما این بدان معنا نیست که مودی بتواند موضع ضد همسایگان خود را تقویت کند .
زیرا هند نیز دارای نقاط آسیب پذیر بسیاری است که نمی تواند آنها را نادیده بگیرد.

جمع بندی
کشورهای منطقه از جمله هند کاملا براین واقعیت واقفند که بخش مهمی از منافع کشورها اعم از صلح و امنیت و توسعه روابط اقتصادی تنها از طریق همکاری های منطقه ای حاصل می شود و آمریکا نمی تواند برای آنها تعیین تکلیف کند.هر چند هند با پاکستان در مورد مسایل مختلف اختلاف دارد اما نمی تواند وابط دو ملت و پیشینه تاریخی آنرا نادیده بگیرد. در مورد چین نیز هند با آن کشور دارای مرزهای مشترک طولانی است که ایجاد اتحاد هریک برضد دیگری با آمریکا می تواند خود را در قالب تنشهای مرزی نشان دهد.بنابراین بسیار دشوار می توان تصور کرد رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا در سفر به هند موفقیتی برای همراه کردن این کشور با سیاستهای خود در افغانستان برضد پاکستان و منطقه برضد چین کسب کرده باشد .
======================
نویسنده : مجید وقاری - کارشناس سیاست در آسیا.
.