همه بدانند مشکل سوریه ، راهکار نظامی ندارد

مجری مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس در ادامه گفتگو با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران گفت ما می دانیم که چهارچوبی که هم اکنون برای مقابله با بحران و فاجعه انسانی در سوریه استفاده می شود، متعلق به سازمان ملل متحد است و استفان دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل متحد آن را دنبال می کند. به نظر شما ارتباط میان فعالیتهای سازمان ملل متحد با تلاشهای روسیه، ترکیه و ایران چیست یا بهتر بگوییم آیا نشست قزاقزستان در واقع ادامه و تاکید بر تلاشهایی است که سازمان ملل متحد و جامعه جهانی دنبال می کنند؟

ظریف گفت به نظر من بدترین کار این است که احساس رقابت کنیم. 

به نظر من همه این تلاشها، نه فقط تلاشهای سه کشور در آستانه، بلکه تلاشهای اتحادیه اروپا نیز قابل تقدیر است. من خیلی خوشحالم که اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است نشست کشورهای منطقه را در ماه آوریل برگزار کند تا در آن درباره نه فقط آینده سیاسی سوریه ، بلکه همچنین درباره بازسازی سوریه بحث و گفتگو شود که البته عنصری بسیار مهم است. به نظر من همه این کارها می تواند مکمل یکدیگر باشد نه اینکه رقیب یکدیگر باشد. 

روشن است که نشست آستانه دنبال این نیست که جای کارها و تلاشهای سازمان ملل متحد را بگیرد ، بلکه تلاشی است تا موفقیت جزئی و  اندکی که حاصل شده است را تقویت کند. متاسفانه در پنج یا شش سال گذشته هیچ مورد موفقی در سوریه نبوده است. بنابراین این موفقیتی کوچک و جزئی است که البته من نمی خواهم آن را بزرگنمایی کنم و ما می خواهیم آن را تقویت کنیم و گسترش دهیم. ما لازم است که آن را به همه سوریه به جز گروههای تروریستی تعمیم دهیم. همچنین همه باید به این فرایند کمک کنند تا بتوانیم اساس محکمی برای استوار کردن موفقیتهای آینده روی آن داشته باشد. بنابراین من امیدوارم که همه متوجه باشند که این کار اصلا رقابت نیست بلکه مکمل تلاشهای دیگر است. 

مجری گفت شما یک موضوع مبهم و پیچیده را خاطر نشان کردید و من می گویم که موضوع پیچیده دیگری هم وجود دارد. ما هم اکنون در هفته ای تعیین کننده قرار داریم. با توجه به سخنرانی تحلیف ترامپ رئیس جمهور آمریکا در روز جمعه ، اجازه دهید این سوال را از شما بپرسم که می توانید برای حاضران در اینجا ویژگیهای مثبت و منفی دولت جدید آمریکا را بیان کنید؟

ظریف گفت من حدود چهل سال است که سیاستهای آمریکا را دیده و مطالعه کرده ام. من دانشجوی روابط بین الملل در آمریکا بوده و همانند ناظر ایران در آمریکا بوده ام. 

به نظر من ما باید منتظر بمانیم تا دولت جدید آمریکا کار خود را آغاز کند و نباید فعلا قضاوت کنیم. البته ما اختلافات اساسی با آمریکا داریم. ما تلاش کردیم یک مسئله را حل کنیم. البته آن مسئله فقط با آمریکا نبود بلکه آن توافق (هسته ای) با آمریکا و پنج کشور دیگر و اتحادیه اروپا بود. آن توافق تا کنون موفق بوده است، دستکم از طرف ما خیلی خوب انجام شده است اما از نظر ما ، دیده ایم که دولت اوباما در اجرای قسمت مربوط به خود در توافقنامه رک و راست نبوده است. بنابراین ما باید منتظر باشیم و ببینیم چه خواهد شد و زمانی که رئیس جمهور منتخب ترامپ کار خود را آغاز کرد، آیا سعی خواهد کرد سیاستهای خود را عملی کند. بنابراین من قضاوت درباره جنبه های مثبت و منفی دولت آینده آمریکا را به بعد موکول می کنم. اما از نظر ملت ایران، سیاستهای آمریکا هرگز مثبت نبوده است. 

مجری گفت شما به عنوان دیپلمات ارشد ایران، پاسخی بسیار دیپلماتیک به این سوال دادید. چیزی که ما تا کنون دیده ایم یا شنیده ایم ، حرفهای رئیس جمهور چین در اینجا بود که خیلی جالب و حتی می توان گفت تاریخی بود. بدون اینکه بخواهیم به جزئیات آن حرفهای بپردازیم، سوال من این است که شما اخیرا توافقنامه ای در خصوص مسائل نظامی و امنیتی با چین و دیگر کشورها از جمله هند امضا کردید. همچنین شما در خصوص سوریه ، با ترکیه و روسیه همکاری و مذاکره می کنید. آیا به نظر شما همه اینها نشان دهنده تغییر در ائتلافهای جهانی است. آیا کشور شما رویکردهای ژئوپلیتیک جهانی اتخاذ کرده است و دنبال همکاری و گفتگو با کشورهای منطقه و جهان است؟

ظریف گفت به نظر من ماهیت فضای جهانی در حال تغییر است. مرحله انتقالی در سیاست بین المللی واقعیتها و شرایط جدیدی را حاکم کرده است. هم اکنون مهمترین آن این است که دولتها دیگر صحنه جهانی را نمی توانند در انحصار خود داشته باشند. نه فقط شرکتهای خصوصی که نمایندگان آنها به طور گسترده ای در اینجا حضور دارند ، تاثیر قابل توجهی بر صحنه جهانی دارند، بلکه حتی بازیگران غیردولتی نیز بسیار تاثیرگذارند. برای مثال به تاثیر القاعده، داعش، النصره و دیگر بازیگران غیردولتی حتی در عرصه امنیتی نگاه کنید. بنابراین ما در فضای جهانی کاملا متفاوت زندگی می کنیم که در آن الگوهای ائتلاف که در گذشته وجود داشت، دیگر قابل اعمال و استفاده نیست. شما نمی توانید به بهای شکست و ناکامی دیگران به موفقیت برسید. قبول این واقعیت برای همه بسیار مهم است. ما نمی توانیم امنیت داشته باشیم در حالیکه دیگران ناامن هستند. به همین علت است که ما معتقدیم سیاست خارجی ما لازم است چند وجهی باشد و نباید تک بعدی باشد. چین و روسیه و هند همچنان شرکای مهم ما هستند. آنها در دوران سخت در کنار ما بوده اند. در عین حال ما دوست داریم روابطمان را با کشورهای دیگر از جمله اتحادیه اروپا گسترش دهیم. ما دوست داریم روابط سنتی خوب خود را با بقیه کشورهای آسیا گسترش دهیم. ما دوست داریم روابط خود را ژاپن و کره گسترش دهیم. درهای ما به روی روابط اقتصادی حتی با آمریکا باز است. بنابراین در عین حالیکه ما اختلافات سیاسی خود را با آمریکا داریم، درهای خود را به روی روابط اقتصادی با آمریکا نبسته ایم و نمونه آن درباره قرارداد با بوئینگ است. ایران اخیرا قراردادهای عظیمی با دو شرکت هواپیمایی ایرباس و بوئینگ امضا کرد. این خود نشان می دهد که در رویکرد ما درباره جامعه جهانی، ما ذهنی باز داریم. این روشی است که ما برای حرکت رو به جلو پیش گرفته ایم. دوباره می گویم، ما با چین روابطی چند وجهی داریم. چین بزرگترین شریک تجاری ماست. ما تفاهم امنیتی خوبی با چین داریم. ما می دانیم که افراط گرایی و تروریسم تهدیدی جدی و بزرگ برای همه ماست و هیچ کشوری به تنهایی نمی تواند با آن مقابله و آن را مهار کند و همه ما لازم است که با یکدیگر همکاری کنیم. به نظر من چیزی که ایران، ترکیه و روسیه را در پیدا کردن راهی برای پایان دادن به فاجعه سوریه ، دور هم جمع کرد، قبول این واقعیت بود که تروریستها و افراط گراها و خشونت و ناامنی هیچ مرزی نمی شناسد. بنابراین لازم است همه با هم همکاری کنیم و این شالوده و اساس سیاست ماست. 

مجری گفت با توجه به صحبتهایی که درباره تلاش برای گفتگو و تعامل با دیگران، مسئولیت جهانی ، شراکت با کشورهای دیگر منطقه و فراتر از آن و همچنین موضوع سال جدید شد، سوال من این است که آیا این مسائل و رویکرد ممکن است روابط شما را با عربستان سعودی تغییر دهد؟

ظریف گفت من هیچ دلیلی نمی بینم که ایران و عربستان سعودی باید سیاستهای خصمانه ای علیه یکدیگر داشته باشند. ما می توانیم برای ثبات آینده منطقه خودمان با یکدیگر همکاری کنیم. ما می توانیم برای پایان دادن به وضعیت اسفبار مردم سوریه، یمن و بحرین و جاهای دیگر منطقه همکاری داشته باشیم. در واقع ایران و عربستان سعودی توانستند مانع تراشی و تاخیر در فرایند انتخاب رئیس جمهور در لبنان را متوقف کنند. بنابراین ما موارد موفقی (از همکاری) داشته ایم. نه ایران و نه عربستان سعودی در این فرآیند بازنده نشدند. بنابراین لازم نیست که ما بازیهایی با حاصل جمع صفر داشته باشیم. در واقع بازیهای با حاصل جمع صفر دیگر وجود ندارند. ما بازیهایی با حاصل جمع منفی یا مثبت داریم. اگر دنبال بازی با حاصل جمع صفر باشید، نتیجه آن منفی خواهد شد. نگاه کنید درباره بهای نفت چه اتفاقی افتاد. همه از آن لطمه دیدند. اما ایران و عربستان سعودی به هر حال توانستند یکدیگر را راضی کنند و بازار را تثبیت کنند. درباره لبنان، ما توانستیم دست کم به نوعی راه حل برسیم و مردم لبنان را توانمند کردیم تا آینده خود را تعیین کنند. به نظر من همین  مسئله درباره جاهای دیگر نیز قابل اعمال است. من هیچ دلیلی نمی بینم که ایران و عربستان سعودی نتوانند با یکدیگر همکاری کنند. البته ما شکایات و دغدغه های زیادی داریم. 

ما چهارصد و شصت نفر از مردم خود را در حادثه ازدحام سال گذشته از دست دادیم که دستکم نتیجه کوتاهی و غفلت بود. 

ما حرفهای تند زیادی از عربستان سعودی شنیده ایم. ما شاهد حمایت آشکار (عربستان سعودی از گروههای تروریستی) بوده ایم. 

ما اظهار نظر جالب وزیر خارجه عربستان سعودی را شنیدیم که ایران را مسئول (شکل گیری) داعش دانست که البته جوک قرن است. ما چنین حرفهایی را از عربستان سعودی شنیده ایم. چنین حرفهایی بی فایده است و کمکی نمی کند. به نظر من ما لازم است به واقعیات منطقه نگاه کنیم. ما لازم است به علل اساسی این مسئله نگاه کنیم که چرا منطقه ما در این جهت بسیار غلط حرکت می کند. همچنین ما لازم است که قبول کنیم هیچ کسی نمی تواند با حمایت از تروریسم و افراط گرایی و فرقه گرایی، حتی نفع موقتی ببرد. زمانی که ما این مسئله را درک کنیم و قبول کنیم که نمی توانیم تروریسم را در یک بخش از منطقه خود مهار کنیم و نگه داریم و قبول کنیم که تروریسم و افراط گرایی مثل بیماریهای مسری می مانند که می تواند قبل از آنکه متوجه شویم، در سراسر منطقه و جهان منتشر شوند، چیزی که هم اکنون در حال رخداد است، در آن صورت ایران و عربستان سعودی می توانند درباره اتخاذ رویکرد و خط مشیی متفاوت برای روابط خود فکر کنند. 

مجری گفت در انتها باید بگویم آقای ظریف قرار است در کنفرانس مهمی در مالزی شرکت کند. آیا می توانید هدف آن کنفرانس را بیان کنید؟

ظریف گفت وضعیت اسفبار در میانمار و درد و رنج مسلمانان روهینگیا نیاز به توجه بیشتر بین المللی دارد. متاسفانه هیچ کسی توجه کافی به وضع اسفبار مسلمانان روهینگیا نمی کند و این واقعیت که این گروه از مردم زجر می کشند. سازمان همکاریهای اسلامی قرار است فردا نشست ویژه ای در سطح وزرا در کوالالامپور داشته باشد و من باید فورا به فرودگاه بروم تا به موقع به آن نشست برسم تا درباره وضع روهینگیاها و مسلمانان میانمار گفتگو کنیم. من امیدوارم که بقیه جامعه بین المللی هم توجه بیشتری به این رخداد غمبار که در میانمار جریان دارد، بنماید.