ـ شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است.

ـ ریشه کلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است.

ـ یلدا یک جشن آریایی است و پیروان میترائیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند.

ـ در ایران و سرزمین های هم فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می برند.

ـ در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، ص 255، از روز اول دی ماه، با عنوان خور یاد شده است.

ـ روز اول دی ماه، در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده است.

ـ در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌ است: شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد.

ـ فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده است.

ـ در گذشته، آیین‌هایی در شب یلدا برگزار می‌شده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است.

ـ هر ساله مراسم دیدار طلوع و تولد خورشید در چارتاقی نیاسر، با حضور دوستداران باستان‌ستاره‌شناسی ایرانی در شهر نیاسر کاشان برگزار می‌‌شود.

ـ واژه چلّه برگرفته از چهل (معین، ذیل واژه) و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهنده گذشت یک دوره زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است.

ـ در شب یلدا حافظ خوانی مرسوم است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند.

ـ در سراسر ایران زمین، جایی را نمی یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزو آداب و رسوم آن نباشد.

پژوهش خبری صدا وسیما: شب یلدا یا شب چله آخرین روز آذرماه، شب اول زمستان و درازترین شب سال است. ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلند تر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن های بزرگی برپا می­کردند.

این جشن در ماه پارسی «دی» قرار دارد که نام آفریننده در زمان قبل از زرتشتیان بوده است که بعدها او به نام آفریننده نور معروف شد.

شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است؛ کنایه از طولانی بودن این شب زیبا که آیین آن در تاریخ باستان ایرانی و پارسی ریشه دارد، در اصل برگرفته از علم نجوم است. در واقع این شب در پی وقوع پدیده ای نجومی به نام انقلاب زمستانی به عنوان طولانی ترین شب سال نامگذاری شده است. آخرین روز ماه آذر و اواسط ماه دسامبر زمانی است که نیمکره شمالی زمین به فصل زمستان و نیمکره جنوبی زمین به فصل تابستان خوشامد می گویند. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند.

سخن آخر

در فرهنگ و آداب و رسوم ما ایرانیان شب یلدا بهانه­ ای است برای دید و بازدید از بزرگان فامیل. یکی از بهترین اثراتی که این شب دارد نزدیکی خانواده­ ها به هم­دیگر است. در گذشت­ه ای نسبتآ دور در این روز افراد اگر با هم کدورتی داشتند؛ با هم صلح می کردند و جالب است که این صلح پایدار می ماند. در حقیقت این دور هم بودن و به دیدار بزرگترها رفتن یک نوع تجدید میثاق بود. با توجه به وجود خانواده­ های هسته ای در دنیای مدرن امروز آداب و رسوم شب یلدا بهانه ­ای است جهت نزدیک شدن خانواده ها با یکدیگر. این نوع دید و بازدید در آداب مذهبی ما مسلمانان به عنوان صله رحم از آن یاد شده است که عمل کردن به آن مایه طولانی شدن عمر می شود.

پژوهش خبری صدا وسیما// مریم عابدی

 کانال پژوهش خبری :

 https://telegram.me/pajooheshkhabar